అల్లసాని పెద్దన్న పద్యాలు

పద్యం:

అంకముజేరి శైలతనయాస్తన దుగ్ధములానువేళ బా:
ల్యాంకవిచేష్ట తొండమున అవ్వలిచన్‌ కబళింపబోయి ఆ:
వంక కుచంబు గాన కహివల్లభహారము గాంచి వే మృణా:
ళాంకురశంక నంటెడు గజాస్యుని కొల్తు నభీష్టసిద్ధికిన్‌:

అర్థం:
శైలతనయ (పార్వతీ దేవి) స్తనముదుగ్ధము (తన పాలు)ను తాగుతున్న సమయంలో బాల్యవయస్సులో గణేశుడు తన చిన్న తనంతో పాలు తాగడం ఆపి, తన మునుకుతో పాలు మింగాలని ప్రయత్నించాడు. ఈ సమయంలో గణపతి దేవి యొక్క స్తనమును గాయపరిచాడు. ఆ గజాననుడైన గణపతిని స్తుతిస్తున్నాను, అతను నాకావలసిన అభీష్ట సిధ్ధిని (మనసు కోర్కెలు నెరవేరేలా) ప్రసాదించును.

పద్యం:

అటజనికాంచె భూమిసురు డంబరచుంబి శిర స్సర జ్ఝరీ:
పటల ముహుర్ముహు ర్లుఠ దభంగ తరంగ మృదంగ నిస్వన:
స్ఫుట నటనానుకూల పరిఫుల్ల కలాప కలాపిజాలమున్‌:
కటకచరత్‌ కరేణు కర కంపిత సాలము శీతశైలమున్‌:
అర్థం:
భూమికి సురుడు (ఇంద్రుడు) అటజనికాంచె (అడవిలో) తలపై అంబరాన్ని (ఆకాశాన్ని) తాకుతూ, నీటిరాశి పతనమై మృదంగ (ఢమరుకం) ధ్వనిని పుట్టిస్తూ ప్రవహించే సరస్సుల నుండి తరంగాలు పడి మళ్ళీ లేచి (తటస్థితి), స్పష్టంగా కనిపించే నాట్యానికి అనుకూలంగా విరబూయిన కలాపాల కిరణములలో (మయూరాలు) సంచరిస్తూ, ఆ తటస్థితి నేలపై కర్ణపు ముద్రలను కలిగి (ఆ ముద్రలను అటవి ఏనుగులు చింతిస్తూ కదులుతున్నాయి), శీత శైలమున్ (తీవ్ర శీతలత గల పర్వతంలో).

పద్యం:

శ్రీఖండ శీతనగ మ
ధ్యాఖండక్షోణిమండ లాఖండల వి
ద్యాఖేలనభోజ సుధీ
లేఖద్రుమ కృష్ణరాయ లీలామదనా
అర్థం:
కవి కృష్ణదేవరాయలు అద్భుతమైన సాహిత్య కృతులు సృష్టించారు. ఆయన శీతనగములాంటి కవిత్వం ద్వారా మహానటిగా ప్రసిద్ధి గాంచారు. ధ్యానమందు భూమిని, అందులోని ప్రాంతాలను, అందులో జరిగే విజ్ఞానపు ఆటలను సృష్టించారు. కృష్ణరాయల సాహిత్య రూపంలో రాసిన కవిత్వం సుకుమారమైన సాహిత్య సృష్టిగా వెలుగొందుతుంది.

పద్యం:

రాజ్యదక్షిణ్యమున్ జేయున్
వాజ్యధైర్యంబు గలుగుచున్
సోజ్వల గుణవల్లీ గూడ
ద్రాజిల్లుట మగునన్ దొరలు

అర్థం :
రాజు తన రాజ్యాన్ని దక్షిణ్యంగా పరిపాలించాలి. ధైర్యంగా, సమర్థంగా ఉండాలి. అటువంటి రాజుకు మంచి గుణాలు ఉండాలి. ఇలాంటి గుణాలు ఉన్నవారే ప్రభువులు, రాజులు అవుతారు.

పద్యం:

ధర్మరక్షణలో గూడ
నర్మ శీలంబు గలుగుచున్
కర్మబంధమునన్ నొల్లున్
ధర్మతత్ తత్త్వంబున్ గనున్

అర్థం :
ధర్మాన్ని రక్షించే క్రమంలో కూడా కరుణా, హాస్యాన్ని కలిగినవాడు ఉండాలి. కర్మబంధాన్ని అధిగమించి, ధర్మతత్వాన్ని అర్థం చేసుకోవడం ముఖ్యం.

పద్యం:

కరుణామయుం గూడ
తరుణతనయుండు యానకమున్
ధరియుండు తాన్ప్రీతికి
వరుణదేవుండు సచ్చరిత్ర

అర్థం :
కరుణతో కూడిన వాడు, యౌవనంతో నిండి ఉన్న వాడు, ప్రీతి కలిగిన వాడు, సచ్చరిత్ర (మంచి చరిత్ర) కలిగిన వాడు ఉండాలి. ఇలాంటి గుణాలు కలిగినవారే నిజమైన దేవుళ్ళు.

పద్యం:

సర్వ సజ్జన సమ్మాన
ధురిణుండు గలుగుచున్
గర్వంబు లేనివాడు గూడ
దర్వి వంచున పైనపైన

అర్థం :
సర్వ సజ్జనులను సత్కరించేవాడు, గర్వం లేని వాడు, వినయంతో ఉన్నవాడు ఎంత గొప్పవాడైనా, ఆయన ఎల్లప్పుడూ వినమ్రంగా ఉండాలి.

పద్యం:

కనకంబుల గూడితలు
ధనికుల మానవులగుటు
సిన్మయమున్ దివ్యంబున్
ధరణిలో నలగున్ గదా

అర్థం :
ధనికులు కనక (బంగారు) వంటి ఆస్తులు కలిగి ఉండవచ్చు. కానీ నిజమైన ధనికుడు సత్యాన్ని, దివ్యమైన లక్షణాలను కలిగి ఉండాలి. అటువంటి లక్షణాలు ఉన్నవారే నిజమైన ధనికులు.

పద్యం:

శంకరుని కరుణ కటాక్షం
పొంది శుభములవినుదిరెడు జీను
వంచిన గొప్పదాసి గూడ
వంచు మంచి వాడు రాజు సేయున్

అర్థం :
శంకరుని కరుణ కటాక్షాన్ని పొందినవాడు శుభాలను పొందుతాడు. మంచి రాజు తన ప్రజలను సంక్షేమం పొందేలా పరిపాలిస్తాడు. రాజు తన ప్రజలకు మంచి చేయడం ఎంత ముఖ్యమో ఈ పద్యంలో చెప్పారు.

పద్యం:

సత్యంబును ధరించుచుండు
ధీరుం ద్రావిడ కవిపుంగవుం
కామితార్థంబులు కానరాని
మామును మాన్యములకు తడవిన్

అర్థం :
సత్యాన్ని ఆచరించేవాడు ధైర్యవంతుడవుతాడు. ద్రావిడ కవిపుంగవుడు, అతని కవిత్వం, అందరూ అర్థం చేసుకోగలిగేలా వుంటుంది. మాన్యములకు (సమస్యలకు) తడవకుండా ఉంటాడని ఈ పద్యం వివరిస్తుంది.

పద్యం :

వీరధీశుని పూజ లందు
గురుని కరుణ తోడగు
సారధీశుని వాక్కులు గూడ
సిరివెంకటేశుని గనున్

అర్థం :
వీరధీశుని పూజా కర్మలను, గురువు కరుణను పొందినవాడు సిరివెంకటేశుని వాక్కులు కూడా పొందుతాడు. గురువు మరియు దేవుని కరుణ ఎంత ముఖ్యమో ఈ పద్యం వివరిస్తుంది.

పద్యం:

కారుణ్యము గలుగుచుండె
ధర్మమును నిలుపుటకై
పారుష్యంబు లేకుండ నేర్పును
మంచి పాఠములు మనుజుల్

అర్థం :
కారుణ్యం కలిగినవాడు ధర్మాన్ని నిలిపేందుకు ప్రయత్నిస్తాడు. కఠినత లేకుండా మంచి పాఠాలను మనుషులకు నేర్పుతాడు. మనుషులు కరుణతో మరియు ధర్మంతో ఉండాలనేది ఈ పద్య అర్థం .

పద్యం:

శాంతమునకే శోభించెడి
ధర్మస్వరూపుణ్ణి ధరణికి
జ్ఞానంబు గలుగు సుమతికి
వీణాడె సచ్చరిత్రుం గాన
అర్థం :
శాంతం కలిగినవాడు ధర్మస్వరూపుడవుతాడు. జ్ఞానం కలిగినవాడు మంచి బుద్ధితో ఉంటాడు. సచ్చరిత్రం గలిగినవాడు వీణ వాయిస్తూ సత్కీర్తిని పొందుతాడు. ధర్మం, జ్ఞానం, శాంతం ముఖ్యమని ఈ పద్య అర్థం .

పద్యం:

పారిజాత పారిజాతం
నారదుని నామమును పాడుచుండే
వీరుం వీరపూజకాండ్ర
ధీరముక్కి సంతతంబు ధార

అర్థం :
పారిజాతపువ్వును పూజించేవాడు, నారదుని నామాన్ని జపించేవాడు, అటువంటి ధైర్యవంతుడైన వాడు వీరపూజకాండ్రగా నిలుస్తాడు. అతని ధైర్యం, ధర్మం ఎప్పటికీ నిలిచి ఉంటుంది.

పద్యం :

రాజ్యముల రాజ్యమును పాలించు
శారదా సారస్వతంబు గలిగిన
విజయభేరి చప్పుఁ గూడ
విరాజిల్లుట సర్వకాలంబునన్

అర్థం :
శారదాదేవి అనుగ్రహంతో, సారస్వతవిద్యతో రాజ్యాన్ని పాలించేవాడు ఎల్లప్పుడూ విజయభేరి (విజయముగద్దరం) లాంటి కీర్తిని పొందుతాడు. అతని కీర్తి ఎల్లప్పుడూ ప్రకాశిస్తూనే ఉంటుంది.

పద్యం:

ధైర్యమును ధర్మమును
పారాయణముగా ధరించిన వాడు
సత్యంబును సత్కీర్తినే
పరిగెత్తు సింహంలా నుండెడ

అర్థం :
ధైర్యం మరియు ధర్మం పరాయణంగా ఉండినవాడు, సత్యాన్ని, సత్కీర్తిని సింహంలా పరిగెత్తుతూ ముందుకు తీసుకెళ్తాడు. అతని ధైర్యం, ధర్మం ఎల్లప్పుడూ నిలిచి ఉంటాయి.

పద్యం :

సామ్రాజ్యములు సకలమును
ధర్మముతో పాలించుచుండెడి
మహిమలే మహారాజు గూడ
సత్ప్రవర్తనంబు గలుగుచున్

అర్థం :
సామ్రాజ్యాలను ధర్మంతో పాలించేవాడు, మహారాజుగా కీర్తిని పొందుతాడు. సత్ప్రవర్తనతో కూడినవాడు ఎల్లప్పుడూ మహిమతో నిలుస్తాడు.

పద్యం :

జ్ఞానమును జనించెడి
సత్కారంబు చేసెడి పండితుల
విజ్ఞానంబు విజృంభింప
జగమందు విరాజిల్లుట సుగతిన్

అర్థం :
జ్ఞానాన్ని జన్మించేలా చేసే పండితులు సత్కారాన్ని పొందుతారు. విజ్ఞానాన్ని వ్యాప్తి చేసే వారు, ప్రపంచంలో సుగతులు (మంచి మార్గంలో ఉన్నవారు) గా విరాజిల్లుతారు.

పద్యం:

కలల లోకమునె పది గొలుతు
బలగతి గలిన శరణు మృగమును
నిలి బూడిద జేయుచుండె
దలుగు బూజంబు జగమందునన్

అర్థం :
కలలు చూసే లోకంలో, శరణు పొందిన జీవిని ఆపడానికి బలగం ఉండాలి. ఇది స్థిరంగా ఉండి, జగమందు మంచి రీతిలో వ్యాప్తి చెందుతుంది. దీని అర్థం కలలు కనే వాడు, బలమైన లక్ష్యాలు కలిగి ఉంటాడు, దాన్ని సాధించడానికి శక్తి అవసరం.

పద్యం:

సుగుణ సారవు గూడి
మధురగానామృత రసంబు నొసగి
తత్క్షణంబు జగత్పూజ్యుం
పతనంబు లేకును యనున్

అర్థం :
సుగుణాలు కలిగిన వాడు, మధురమైన గానం చేసినప్పుడు, అతను తక్షణం జగత్పూజ్యుడవుతాడు. అతని కీర్తి ఎప్పటికీ పతనం చెందదు. ఇది మంచి గుణాలు, మధుర స్వఅర్థం కలిగి ఉండడం ముఖ్యం అని చెబుతుంది.

పద్యం:

వీరుడై వింత పుట్టించు
ధీరత గలుగు ధీరత్వము జెప్పుచున్న
సారముగల సత్కీర్తి
పారమంత గగనంబునె చేరున్

అర్థం :
వీరుడై వింతలు చేయగలవాడు, ధీరత కలిగి ఉండవలసినవాడు. అటువంటి ధీరత, సత్కీర్తి గగనం వరకు చేరుతుంది. ధైర్యం, కీర్తి అనేవి ఎల్లప్పుడూ పైకి ఎగసే గుణాలని చెప్పే పద్యం.

పద్యం:

నిండిన కరుణ గలిగి
సరసముగ నొసగుచుండు సౌమ్యుడై
పాంచనదంబు సప్తసింధుం
పాంధురతనయ సచ్చరిత్రుం

అర్థం :
కరుణతో నిండి ఉన్నవాడు, సరసంగా, సౌమ్యంగా ఉండాలి. అటువంటి వ్యక్తి తన సత్కీర్తిని పాంచనదం (ఐదు నదులు) మరియు సప్తసింధు (ఏడు సముద్రాలు) వంటి ప్రదేశాల్లో వ్యాపిస్తాడు. కరుణతో ఉన్నవారు ఎల్లప్పుడూ సత్కీర్తిని పొందుతారని చెప్పే పద్యం.

పద్యం:

తలపుల తలపున విరాజి
సలపుల సలపున చిరంజీవి సేయుట
నలపుల నలపులనారున్
తులమువలసి ధర్మమును గనున్

అర్థం :
తలపులు (వీచి) చేసే తలపున (వీచుకునే ప్రదేశం) విరాజిల్లుతూ, సలపులు (క్రమం) చేయడంలో చిరంజీవిగా నిలుస్తాడు. అటువంటి వ్యక్తి నలపుల (నలుదిక్కులు) లోనూ ధర్మాన్ని పరిపాలిస్తాడు. ధర్మం పాటించేవారు ఎల్లప్పుడూ చిరంజీవిలా ఉంటారని చెప్పే పద్యం.

పద్యం:

గొనకొని మర్త్యలోకముఁ గోమటి పుట్టఁ గఁ దోడ పుట్ట బొం
కును గపటంబు లాలనయుఁ గుత్సిత బుద్ధియురిత్త భక్తియున్
జనవరి మాటలున్ పరధనంబును గ్రక్కున మెక్కఁ జూచుటల్
కొనుటయు నమ్ముటల్ మిగుల గొంటు తనంబును మూర్ఖవాదమున్”

అర్థం :
భూమిపై కోమటితో పాటు అబద్ధం, కపటం, మోసబుద్ధి పుట్టాయి. ఇతనికి దేవునిపై భక్తి శూన్యం. మోసపు మాటలతో ఇతరుల సంపదను దోసుకొంటారు. కొన్నప్పుడు, అమ్మినప్పుడు తూకంలో మోసం చేస్తారు. ఎవరైన ప్రశ్నిస్తే మూర్ఖంగా వాదిస్తారని భీమన ఈ చాటువులో చెప్పాడు. భీమన కాలంలో కోమట్లు ప్రజలను మోసం చేసేవారని తెలుస్తుంది. ఈ చాటువు సర్వకాలికం. నేడు కొందరు కోమట్లు పై రీతిగానే ప్రవర్తిస్తున్నారు.

పద్యం:

“అంగడియూరలేదు వరియన్నములేదు శుచిత్వమేమిలే
దంగనలింపులేరు ప్రియమైన వనంబులులేవు నీటికై
భంగపడంగఁ జాల్పడుకృపాపరు లెవ్యరులేరు దాత లె
న్నంగను సున్న గాన పలనాటికిఁ మాటికిఁ బోవనేటికిన్”

అర్థం :
పలనాడు గ్రామాల్లో దుకాణాలు లేవు. తినడానికి వరి అన్నం దొరకదు. ప్రజలలో పరిశుభ్రత లేదు. అందగత్తెలు, అందమైన వనాలు కనపడవు. మంచి నీళ్ల బావులు తవ్వించేవారు లేరు. అక్కడి వారిలో దాన గుణం శూన్యం అని శ్రీనాథుడు పై చాటువులో స్పష్టం చేశాడు. పలనాడు ప్రాంతంలోని కరువు పరిస్థితులకు ఈ చాటుపద్యం నిదర్శనం.

పద్యం:

వేయిల వేలు నొక్కినదను
సేయిన్ వితికినదను
వేయి రాధల గోపికల గలసి
వేయి గోవుల గోపతిని

అర్థం :
ఈ పద్యంలో, "వేయి రాధల గోపికల గలసి" అని చెప్పడం ద్వారా, గోపికలను మరియు గోవులను కలిగి ఉన్న గోపతిని వర్ణిస్తున్నారు. ఇది కృష్ణుని గౌరవం, అతని మహిమను ప్రతిబింబిస్తుంది.

పద్యం:

విధులకుఁ బ్రోవు వీరంబున
నిధులకుఁ బ్రోవు నీతంబున
విధి సుదీర్ఘంబుని కాపాడు
కధలతొ నిలిచి సంచరించు

అర్థం :
ధర్మాన్ని, ధైర్యాన్ని, మరియు నీతిని కాపాడేవాడు ఎల్లప్పుడూ విజయం సాధిస్తాడు. అతని విధి ఎల్లప్పుడూ సుదీర్ఘంగా ఉంటుంది. ధర్మం, ధైర్యం, నీతి కలిగి ఉండడం ఎంత ముఖ్యమో ఈ పద్యం చెబుతుంది.

పద్యం:

సంపదవఱఁ బడదుర
కంపగుఁడ జయించెడి
సంపదవఱంలందు నెరవే
నైపుణ్యంబు నితంబుగ నిలుచును

అర్థం :
సంపదను కాపాడుకోవడంలో నేర్పు కలిగి ఉన్నవాడు, కష్టాలను జయించగలడు. అతని నైపుణ్యం ఎల్లప్పుడూ నిలిచి ఉంటుంది. నైపుణ్యం మరియు ధైర్యం కలిగి ఉండడం ఎంత ముఖ్యమో ఈ పద్యంలో చెప్పారు.

పద్యం :

భారతంబు సాగునందు
ధీరత వలె నిలుచునందు
వీరత పలుకును గండుం
గోపలుని గావించినంత

అర్థం :
భారత దేశంలో ధైర్యం మరియు వీరతతో నిలిచినవారు, గోపాలుని (కృష్ణుడు) రక్షించేవారులాగా నిలుస్తారు. ధైర్యం మరియు వీరత కలిగి ఉండడం ఎంత ముఖ్యమో ఈ పద్యంలో చెప్పారు.

పద్యం :

మహిమాన్వితముఁ బ్రోవుఁడు
సహజం వినుపించెడి
ధరణి నడుమ నిలుచుచుండె
గుణవంతుఁడు గౌరవింపదురు

అర్థం :
మహిమాన్వితుడు, సహజంగా ఉన్నవాడు, భూమి మధ్యన నిలుచుతాడు. అటువంటి గుణవంతుడు ఎల్లప్పుడూ గౌరవింపబడతాడు. గుణవంతులు ఎల్లప్పుడూ గౌరవాన్ని పొందుతారని ఈ పద్యం చెబుతుంది.

పద్యం :

శ్రీవక్షోజ కురంగనాభ మెదపై చెన్నొంద విశ్వంభరా
దేవిం తత్కమలాసమీపమున ప్రీతిన్నిల్పినాడో యనం
గా వందారు సనందనాది నిజభక్తశ్రేణికిం దోచు రా
జీవాక్షుండు కృతార్థుజేయు శుభదృష్టిం కృష్ణరాయాధిపున్‌

అర్థం :
శ్రీ విష్ణువు మరియు ఆయన భక్తుల సమితి గురించి విశేషణం చేస్తుంది. ఇది స్తుతి కాబట్టి, శ్రీ విష్ణువు యొక్క మహిమను మరియు ఆయన భక్తుల సంతోషాన్ని, భక్తి మరియు ప్రేమను పేర్కొంటుంది. కృష్ణరాయాధిపున్‌దిని (శ్రీ రామనుజ) అనగా ఈ భక్తి పద్యానికి ముఖ్యమైన వ్యక్తి.

పద్యం :

కట్టిన పుట్టమేమి, కనకాంబరమా? కరితోలు! నెత్తిపై
బెట్టినదేమి, మత్త శిఖిపింఛమ? ఉమ్మెత గడ్డిపువ్వు, మై
దట్టిన దేమి, చందన కదంబరమా? తెలి బూది! నిన్ను జే
పట్టిన రాచ పట్టి చలువన్ పరమేశ్వరుడైతి ధూర్జటీ!

అర్థం :
నీవు ధరించిన పట్టు వస్తువులు, గోల్డ్ అంబరమా? నెత్తిపై పెట్టినది, మత్తపు శిఖిపింఛమా? ఉమ్మెతగల గడ్డిపువ్వు, చందన పూతల వర్ణమా? తెలివి! నిన్ను జేపట్టిన రాజపట్టిని, పరమేశ్వరుడైన ధూర్జటిని (శివుడు) మనస్సులోనూ చూడటం ఎలా?

పద్యం :

అల్పకాంతులతో నసంఖ్యాకముగను
నింగి నాక్రమించుచు నిగనిగలఁ గుల్కు
తారకాతతి సౌరు సందర్శనీయ
మగును రాకేందుఁ డుదయింపనంతవఱకె

అర్థం :
అల్పకాంతులతో నిసంఖ్యాకమైన అనేక నక్షత్రాలు నింగిని ఆవరణం చేస్తూ, నిగనిగలుగా మెరిసిపోతున్నాయి. తారకలు, సూర్యుడు ఎంత అద్భుతమైనదో దాన్ని చూసి ఆనందం పొందటానికి, రాత్రి సమయం రాకుండా ఎంత కష్టం పడాలి!

పద్యం:

కలశ పాథోరాసిగర్భ ఏచిమతల్లి
కడుపార నెవ్వాని(గన్నతల్లి
యనలాక్షుఘన జటావనవాటి కెవ్వాడు
వన్నె వెట్టు ననా ర్తవంపు(బువ్వు
సకలదై వతబు భుకాపూ ర్తి
కెవ్వాడుపుట్టు గాననిమేని మెట్టపంట
కటికి చీ(కటితిండి కరములగిలిగింత
నెవ్వాండు దొగకన్నె నవ్వం

అర్థం :
సముద్ర గర్భంలో నుండే కలశాన్ని (కుంభాన్ని) పోషించే మాతృ దేవత, గర్భంలో పాలించిన తల్లి, లక్షల ఘనమైన జటా (జటాల) వనాలను ధరించిన శివుడు, అందమైన రూపంలో రసభరితంగా ఉన్న భువి. ఈ సకల దేవతలు భుక్తి, ముక్తిని ప్రసాదించేవారు. పంటను పండించే శక్తి కలిగిన వారు, అన్నం తినిపించేవారు, అందరి హృదయాలను సంతోషంతో నింపే దేవతలు.

పద్యం :

నతడ్రు వొగడొందు మధుకైటభారి మరద్రీ
కళల నెలవగువా(డు చుక్కులకు రేడ్రు
మిసిమి పరసీమ వలరాజు మేనమామ
వేవెలుంగుల దొరజోడు రేవెలుంగు.

అర్థం :
మధుకైటభ రాక్షసులను సంహరించిన శ్రీమహా విష్ణువును (మధుసూదనుని) పొగడనిది. చంద్రుడు కళలు కలిగిన వాడు, తన అందమైన రూపంతో రాత్రిని ప్రసన్నం చేస్తాడు. పరమ సుందరుడైన, పరమశివుని రూపంలో ఉన్న, అన్ని సరిహద్దులను దాటి వెలుగొందే చంద్రుడు. రేవెలుంగుల ప్రభువు, వెలిగే చంద్రుడు.

పద్యం :

అలపోత్రీ (పభుదంష్ట్ర భోగివర భోగా[గాళి రాలుధ్బటా
చలకూటోవలకోటి రూవుచెడ నిచ్చల్‌ రాయగానైన మొ
క్కలు భూకాంతకునున్న నయ్యొ నరసక్ష్మా పాలు శ్రీకృష్ణ రా
యల బాహామృగనాభి సంకుమదసాం|దాలేవ పంకం బునన్.

అర్థం :
అతి భయంకరమైన పభుదం, నాగరాజు వంటి శత్రువులను సులభంగా జయించే నిపుణుడు. కలకూట విషాన్ని సేవించిన శివుడు, శ్రీకృష్ణుని ఆశ్రయంగా ఉన్నవాడు. నరసింహ దేవుడి శక్తి సంపన్నుడు, శ్రీకృష్ణుని చేతుల మధ్యకు చేరినవాడు. మృగనాభి సుగంధంతో, పంకజం (పద్మం) లో నివసించే దేవతలను స్తుతిస్తూ రాసిన పద్యం.

పద్యం :

శ్రీ వక్షోజకురంగ నాభ మెద పై జెన్న్ం ద విశ్వంభూ
దేవిన్‌ దత్క_మలాసమీపమున(బీతీన్‌ నిల్పి నాడోయను
గా వందారుసనందనాదినిజ భక్త శేణికిం దో(చురా
జీవాక్షుండు కృతార్థుజేయు శుభదృష్టిన్‌ గృష్టరాయాథిపున్.

అర్థం :
విశ్వంభరుడు (విష్ణువు) తన వక్ష స్థలంలో ఉన్న లక్ష్మీ దేవిని, కమలాలలో నివసించే, భక్తి శ్రేణితో వందనలను అందుకొన్న వాడు. గోవిందుడు (విష్ణువు), తన భక్తులను కృతార్థులను చేసి, వారికి శుభ దృష్టి ప్రసాదించి, దేవతల రాజును ఆనందపరచువాడు.

పద్యం:

క్రూరవనేభ దంతహతకుడ్యపరిచ్యు తవజ్ర పం క్రిం బొ
ల్పారు మిడుంగురుం బురుపు లంచువెసం గొనిపోయి పొంత శృం
గార వన దుమాళీ గిజిగా(డులు గూ(డుల(జేర్చు దీపికల్‌
గా రహిగృూష్టరాయ మహికాంతుని శాత్రవ పట్టణంబులన్.

అర్థం :
క్రూరమైన శత్రువులను నాశనం చేసే, పవిత్రమైన దేవత (శివుడు) తన పూజకులను కాపాడుతాడు. మిడుంగురుపురంలో నిరంతర సహాయం ఇచ్చి, పాపాలు నివారించేవాడు. అలా, శ్రీసిద్ధిదాతను స్తుతిస్తూ, అతనికి శత్రువుల పట్టణాలు మట్టుబెడుతుంది.

పద్యం:

అనుటయు రసలింగము నిడు
తన వ్యటువ పే(ప సజ్ఞ దంత పఫుబరిణన్‌
నినిచిన యొక పస రిది యది
యని చెప్పక పూ సె(దత్పాంబుజములకున్

అర్థం :
అనటయు రసలింగం (శివుని పాదం) గురించి చెబుతుంది. శివుడు తన పవిత్ర పాదాలను తన భక్తులకు అందిస్తూ, శివపదార్థం యెంత అద్భుతమైనదో చెప్పారు. ఈ పాదం, కరుణార్ణవం అయిన మంగళపాలన, అందరి కోసం సంక్షేమాన్ని ప్రసాదిస్తుంది.

పద్యం :

కాంచెంబుత్రు విశాలనేత్రుఁబృథువక్షఃపీఠి విభ్రాజితుం
బంచాస్యోద్భటశౌర్యధుర్యమన శుంభద్బాహుఁదేజోనిధిం
బంచా స్త్రప్రతిమాను మానఘను సామ్రాజ్యైక హేతుప్రభూ
తాంచల్లక్షణలక్షితున్ సుగుణరత్నానీకరత్నాకరున్.

అర్థం :
విశాలమైన దృష్టి కలిగిన, బృహద్వక్షస్థలతో ప్రకాశించే దేవుడు, శౌర్యాన్ని చాటించేవాడు. అతనికి అనేక చేతులు, శక్తి కలిగిన, నిధిని నిండి ఉన్నవాడు. ఆయన స్త్రీలకు అభిమానం కలిగించి, సామ్రాజ్యాన్ని ప్రసాదించేవాడు. ఈ విధంగా లక్షణాల పరిమాణాన్ని కలిగి, సుగుణాల రత్నాలను సేకరించి, మేలు చేసే నందన.

పద్యం :

చెదరక నామనంబు నృపశేఖర నీయెడనిల్చి మన్మధ
ప్రదరపరంపరానిహతి పాల్పడి వ్రేఁగెడునట్లుగాన నా
యదటడగింపు మన్న హరిణాంగన వీపునరుండ నే ముదం
బొదవగ నీకు నాకు మిధునోచిత కృత్యములెట్లు చేకుఱున్.

అర్థం :
నిరంతరం శీలవంతునిగా, నిత్యప్రతిష్ఠతో ఉన్న నృపశేఖర (రాజు), నీవు, మన్మధుని సన్మానించేవాడు. ప్రేమలో ఉన్న నన్ను, నా దయతో, నీలాంటి నిత్య ఆనందాన్ని అందించు. అందుకే, నీకు, నాకు మిధునోచితమైన విధి నిర్వహణ ఎలా చేయాలో చిత్తశుద్ధితో చెబుతాను.

పద్యం :

అని మహిమన్ మనుత్వమున కాతనిఁబట్టముగట్టి పద్మలో
చనుఁడు విరించి శర్వముఖ సర్వ సుపర్వులతో నదృశ్యుడై
చనియె నిజాలయంబునకు శాస్త్ర వినిశ్చయయుక్తి దండపా
లనముల నవ్విభుండు ప్రజలం బ్రజలట్లర సెన్ గృపామతిన్.

అర్థం :
మహిమాన్న ఒకవిధమైన కీర్తి, అద్వితీయమైన స్తుతి, శివుడు, తన ఆధ్యాత్మిక గుణాలతో, మసుకుబుడి చూపులతో అన్ని దేవతల్ని, సర్వస్వభవాన్ని చూపిస్తాడు. శాస్త్రాలు మరియు పరిశీలనల ఆధారంగా, నిజానికి సరైన మార్గాన్ని వివరిస్తాడు. ప్రజలను, వారి దయతో, నిజమైన శ్రేష్టతను చూపిస్తూ, శాంతిని అందించేవాడు.

పద్యం :

పలువురయందునొక్కనికిఁబ్రాఁతియునొక్కనియందుఁజూడన
గ్గలమగు ప్రేమ పల్వురకుగల్గుటయద్భుతమట్లుగాన యి
వ్వెలదులయందుఁ గూర్మిపన వీనికి నేమియులేదు; వీనియం
డలవడఁగల్గదీ జలరుహాక్షులకుంబ్రియమెవ్విధంబునన్.

అర్దం:
ఇకపాటు, సాన్నిహిత్యాన్ని పొందినప్పటికీ, మనకు నిజమైన ప్రేమను అర్థం చేసుకోలేము. ఇలాంటి సందర్భంలో, ఇతరులు ఎలా ప్రేమించాలో, దాన్ని మనం అర్థం చేసుకోవడం అద్భుతంగా ఉంటుంది. ఇలాంటి అవగాహన లేకుండా, జలరుహులు (జలపాతాలు) వంటి సంబంధాలను చర్చించవచ్చు.

పద్యం :

అక్కట! నాయెడన్ మిగుల నక్కఱగల్గి చరించునెచ్చలుల్
చిక్కి మునీంద్రశావహతిఁ జెందిన దుర్దమరోగ భాధలం
బొక్కుచు నున్నవారు వనభూములఁ దద్దశమాన్పవేని నా
కెక్కిడి సౌఖ్యమన్నఁ దరశేక్షణఁ జూచిస్వరోచి యిట్లనున్

అర్దం:
ఇక్కడ, అనేక కష్టాలు, అనారోగ్యాలు, మరియు వివిధ రకాల భయాలు మనకు ఎదురవుతున్నాయి. ఈ కష్టాలను భరించలేక, మునీంద్రుల సహాయం కోరుతాము. వనభూములలో ఉన్న వారు, తక్షణ సుఖాన్ని పొందగలరా అని చూచి, వాటిని పొందడంలో ఇబ్బందులు వస్తాయని అనుకుంటారు.

పద్యం :

తండ్రి: నాకు ననుగ్రహింపఁగదే వైద్యంబంచు ప్రార్థించినన్
గండ్రల్ గా నటులాడి ధిక్కృతిఁ బొకాల్మంటివోహొః మదిన్
దీండ్రల్ గల్గినవారి కేకరణినేనిన్ విద్య రాకుండునే?
గుండ్రాడా (చినఁబెండ్లి యేమిటికిఁ జిక్కుంగష్టముష్టింపచా:

అర్దం:
నా తండ్రి, నాకు ననుగ్రహం ఇచ్చే వైద్యుడిగా ప్రార్థన చేసినా, అతని చేతులచే తప్పు చేయబడి, దిక్కారమయిన వాడిని. కానీ, విద్య లేకుండా ఉండటం వలన, ఒకరు వయస్సుతో అనుభవం పొందలేకపోతారు. ఇలాంటి పరిస్థితిలో, శిక్షణ లేకపోవడం వల్ల, నరకం పొందినంత కష్టాన్ని అనుభవించవచ్చు.

పద్యం :

హుంకారంబొనరించి వే తలఁగుఁడోహో నేను స్వారోచినే
పంకేజాక్షులతోడ నెల్లపుడుదర్పస్ఫూర్తిఁగ్రీడింప ల
తలపోయన్నాకు రోతయ్యె, మీ
రింకన్ బోయి వరింపుఁ డొక్కరుని భోగేచ్చన్ నివారించితిన్.

అర్దం:
స్వారోచి (శివుడు) తన హుంకారంతో, తన స్త్రీ భాగవతిని (లక్ష్మీ) పంకజాక్షులతో అనుసంధానించి, ఆమెను క్షమించి, దయతో వ్యవహరిస్తాడు. జ్ఞానకూరిని సేకరించి, తల్లికి జ్ఞానాన్ని అందించి, సంతృప్తిని కలిగించెను. మీరు ఎలా ఉంటారో, బాధలు లేకుండా, భోగాలను నివారించి, సుఖాన్ని ప్రసాదించు.

పద్యం :

నాలుగు మోముల న్నిగమ నాదము లుప్పతిలం బచండవా
తూలహళిం జనించు రొడ తోడి గుహావళి నొప్పు మేరువుం
బోలెఁ బయోజపీఠి ముని ముఖ్యులు కొల్వఁగ వాణిఁగూడి పే
రోలగ మున్న ధాత విభవోజ్వలుఁ జేయుతఁ గృష్ణరాయనికి,

అర్దం:
నాలుగు ముఖాల కలిగిన దేవుడు, అన్ని నాలుగు వైపులా ప్రసారం చేస్తాడు. అతను అద్భుతమైన ఘనతను కలిగి ఉన్న, గుహలో పూజల ద్వారా శ్రద్ధతో ఉన్నవాడు. మునులు, ముఖ్యులు, మరియు ఆధ్యాత్మిక నాయకులు అతనిని గొప్పగా సమ్మానిస్తారు. ఈ ధాత విభవంతో, శివుడు గొప్ప వెలుగు కలిగిన, గొప్ప ప్రతిష్టను పొందుతాడు.

పద్యం :

అంకముఁ జేరి శైలతనయా స్తన దుగ్ధము లానువేళ బా
ల్యాంక విచేష్టఁ గొండమున • నవ్వలి దనబళింపఁ బోయి యా
వఁక గుచంబుగాన కహి వల్లభహారముఁ గాంచి వేమృణా
రాంకురశంక నంటడు గజాస్యుని గొల్తు నభీష్ట సిద్ధికిన్.

అర్దం:
శైలతనయ (పర్వత శైలజ) అనే దేవత, తన స్తనాలలో నుండి పాలు ప్రసరించి, తన భక్తులను ఆశీర్వదిస్తుందో, శివుడి స్తుతి చేస్తుంది. గజాస్యుడు (అయన శివుడు) తన నాభి నుండి ప్రకాశమును వెలువరించి, సంపూర్ణ సాధనాలను సాధించడానికి మరియు తన శక్తిని ప్రదర్శించడానికి, తాను ముర్ఛించిన ఆధ్యాత్మిక విజయాన్ని పొందుతాడు.

పద్యం :
చేర్చుక్కగా నిడ్డ చిన్ని జాబిల్లిచే, సింధూర తిలకంబు చెమ్మగిల్ల
నవతంస కునుమంబునం దున్న యెలదేఁటి, రుతి కించిదంచితశృతుల నీన
ఘమైన రారాపు చనుదోయి రాయిడిఁ, దుంబీ ఫలంబు తుందుడుకుఁ జెందఁ
దరుణాంగుళి చ్ఛాయ దంతపు సరకట్టు, లింగిలీకపు వింత రంగులీన

అర్దం:
చిన్ని జాబిల్లి (చంద్రుడు) సింధూరం (రక్తపాట) తో అలంకరించి, తన చుట్టుపక్కల కాంతిని వ్యాప్తి చేస్తాడు. తన నత్త పీల్చే (నీలం) రంగు, రుతు లోనూ (ప్రకృతి లోనూ) విభిన్న మానవ స్వభావాలను అనుకూలంగా చూపుతుంది. అందమైన వర్ణాలతో సృష్టించిన ప్రకృతి, లింగులికపైన (రంగుల పరిమాణంలో) వింతగా కనిపిస్తుంది.

పద్యం:
వనజాక్షోపము వామలూరు తనయుక్ ద్వైపాయనుక్ భట్టబా
ణుని భానుక్ భవభూతి భారవి సుబంధుక్ బిల్హణుం గాళిదా
నుని మాఘు శివభద్రు మల్హణ కవిం జోరుక్ మురారిక్ మయూ
రుని సౌమిల్లిని దండిఁ బస్తుకులఁ బేర్కొందు స్వచళ్శుద్ధికిక్.

అర్దం:
వనజాక్షుడు (విష్ణువు) వామలూర తనయుడు (పార్వతీ కుమారుడు) అయిన, ద్వైపాయనుడు (వేద వ్యాసుడు), భట్టబాణుడు, భాసుడు, భవభూతి, భారవి, సుబంధు, బిల్హణుడు, గాళిదాసుడు, మాఘుడు, శివభద్రుడు, మల్హణ కవి, జోరుడు, మురారి, మయూరుడు, సౌమిల్లి, దండిని బసితుకులలో స్వచ్ఛత, శుద్ధత కలిగి ఉన్న కవులు.