నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్

బాల్యం మరియు విద్యాభ్యాసం (ఒక సమగ్ర విశ్లేషణ)

భారత స్వాతంత్ర సంగ్రామ చరిత్రలో ధ్రువతారగా వెలిగిన మహా నాయకుడు నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్. "నాకు రక్తాన్ని ఇవ్వండి, మీకు స్వాతంత్రాన్ని ఇస్తాను" అని నినదించి, యువతలో నరనరాన దేశభక్తిని నింపిన ధీరుడు ఆయన. అయితే, ఒక సాధారణ బాలుడు ఇంతటి మహా నాయకుడిగా ఎలా ఎదిగాడు? ఆయన వ్యక్తిత్వ నిర్మాణం ఎలా జరిగింది? ఆయన విద్యాభ్యాసం, చిన్ననాటి పరిసరాలు, ఆయనపై పడిన ప్రభావాలు ఏమిటి? అనే విషయాలను ఈ వ్యాసంలో అత్యంత వివరంగా తెలుసుకుందాం.

1. జననం మరియు కుటుంబ నేపథ్యం

పుట్టుక: సుభాష్ చంద్రబోస్ 1897వ సంవత్సరం, జనవరి 23వ తేదీన ఒరిస్సా (ప్రస్తుత ఒడిశా) రాష్ట్రంలోని కటక్ నగరంలో జన్మించారు. ఆయన జన్మించిన సమయం మధ్యాహ్నం 12 గంటల ప్రాంతం అని చరిత్రకారులు చెబుతారు.

తల్లిదండ్రులు: * తండ్రి: జానకీనాథ్ బోస్. ఈయన ఆ కాలంలోనే ప్రసిద్ధ న్యాయవాది (Lawyer). కటక్ బార్ అసోసియేషన్ లో ప్రభుత్వ ప్లీడర్ గా పనిచేశారు. రాయ్ బహదూర్ అనే బిరుదు కూడా ఈయకు ఉండేది. * తల్లి: ప్రభావతి దేవి. ఈమె అత్యంత దైవభక్తి కలిగిన గృహిణి. ఇంటి బాధ్యతలను, పిల్లల పెంపకాన్ని చాలా సమర్థవంతంగా నిర్వహించేవారు.

కుటుంబ వాతావరణం: బోస్ కుటుంబం బెంగాల్‌లోని 'కాయస్థ' కులానికి చెందినది. వీరి పూర్వీకులు బెంగాల్‌లోని మహినగర్ ప్రాంతానికి చెందినవారు. జానకీనాథ్ బోస్ గారు వృత్తి రీత్యా కటక్‌లో స్థిరపడ్డారు. సుభాష్ చంద్రబోస్ తన తల్లిదండ్రులకు కలిగిన 14 మంది సంతానంలో 9వ వారు (ఆరుగురు కుమార్తెలు, ఎనిమిది మంది కుమారులు).

ఇంత పెద్ద కుటుంబంలో పెరగడం వల్ల సుభాష్‌కు చిన్నప్పటి నుంచే అందరితో కలిసిపోవడం, పంచుకోవడం అనే గుణాలు అలవడ్డాయి. అయితే, తన తండ్రి చాలా క్రమశిక్షణ గల వ్యక్తి కావడంతో, పిల్లలు తండ్రితో చొరవగా మాట్లాడటానికి భయపడేవారు. కానీ తల్లి ప్రభావతి దేవి మాత్రం పిల్లలకు భారతీయ పురాణాలు, ఇతిహాసాలు, రామాయణ మహాభారతాలను కథలుగా చెప్పి వారిలో సంస్కారాన్ని నింపేవారు.

2. బాల్యం - ప్రాథమిక విద్యాభ్యాసం (1902 - 1909)

సుభాష్ చంద్రబోస్ తన ఐదవ ఏట అక్షరాభ్యాసం పూర్తి చేసుకున్నారు. 1902లో తన సోదరులతో కలిసి కటక్‌లోని "ప్రొటెస్టెంట్ యూరోపియన్ స్కూల్" (Protestant European School) లో చేరారు. ఈ పాఠశాల బాప్టిస్ట్ మిషనరీ సొసైటీ ఆధ్వర్యంలో నడిచేది.

పాఠశాల వాతావరణం: * ఆ రోజుల్లో యూరోపియన్ స్కూల్స్‌లో ఎక్కువగా ఆంగ్లో- ఇండియన్లు లేదా బ్రిటిష్ పిల్లలు చదివేవారు. భారతీయ విద్యార్థుల సంఖ్య చాలా తక్కువగా ఉండేది. * బోధన మొత్తం ఆంగ్ల పద్ధతిలో సాగేది. అక్కడ పిల్లలకు మంచి ఇంగ్లీష్ మాట్లాడటం, టేబుల్ మ్యానర్స్ (భోజనం చేసే పద్ధతులు), క్రమశిక్షణ నేర్పించేవారు. * సుభాష్ కి ఈ వాతావరణం మొదట్లో కొత్తగా అనిపించినా, చదువులో ఆయన చాలా చురుకుగా ఉండేవారు.

వివక్ష మరియు ప్రభావం: అక్కడ చదువు బాగానే ఉన్నప్పటికీ, భారతీయ విద్యార్థుల పట్ల కొంత వివక్ష ఉండేది. క్రీడల్లోనూ, ఇతర అంశాల్లోనూ బ్రిటిష్ పిల్లలకే ప్రాధాన్యత లభించేది. ఈ విషయం చిన్నారి సుభాష్ మనసులో ఒక అస్పష్టమైన అసంతృప్తిని మిగిల్చింది. అయితే, అక్కడి ప్రధానోపాధ్యాయురాలు మిసెస్ సారా యంగ్ (Mrs. Sarah Young) అంటే సుభాష్‌కు ఎంతో గౌరవం. ఆమె విద్యార్థులందరినీ సమానంగా చూసేవారు.

సుభాష్ లాటిన్ భాషలో అత్యధిక మార్కులు సాధించి తన ప్రతిభను చాటుకున్నారు. 1909లో ఈ పాఠశాల నుండి ప్రాథమిక విద్యను పూర్తి చేశారు.

3. హైస్కూల్ విద్యాభ్యాసం - ఒక మలుపు (1909 - 1913)

1909లో సుభాష్ చంద్రబోస్ రావెన్‌షా కాలేజియేట్ స్కూల్ (Ravenshaw Collegiate School) లో చేరారు. ఇది ఆయన జీవితంలో ఒక ముఖ్యమైన మలుపు. ఎందుకంటే, అప్పటి వరకు పాశ్చాత్య పోకడలతో కూడిన స్కూల్‌లో చదివిన సుభాష్, ఇప్పుడు పూర్తిగా భారతీయ వాతావరణం ఉన్న పాఠశాలలోకి అడుగుపెట్టారు.

బెణి మాధవ్ దాస్ ప్రభావం: ఈ పాఠశాలలో ప్రధానోపాధ్యాయుడిగా ఉన్న బెణి మాధవ్ దాస్ (Beni Madhav Das), సుభాష్ జీవితంపై చెరగని ముద్ర వేశారు. * దాస్ గారు కేవలం పాఠాలు చెప్పడమే కాకుండా, విద్యార్థుల్లో నైతిక విలువలను, దేశభక్తిని, ప్రకృతి ప్రేమను పెంపొందించేవారు. * ఆయన బోధనలతో ప్రభావితమైన సుభాష్, ప్రకృతిని ప్రేమించడం, పేదలకు సేవ చేయడం వంటి అలవాట్లను నేర్చుకున్నారు. * "మనిషికి ఆత్మగౌరవం ముఖ్యం" అని బెణి మాధవ్ దాస్ చెప్పిన మాటలు సుభాష్ గుండెల్లో నాటుకుపోయాయి.

ఆధ్యాత్మిక చింతన - వివేకానందుడి ప్రభావం: తన 15వ ఏట, సుభాష్ చంద్రబోస్ అనుకోకుండా స్వామి వివేకానంద రచనలను చదవడం ప్రారంభించారు. ఇది ఆయన ఆలోచనా విధానాన్ని పూర్తిగా మార్చేసింది. * "ఆత్మనో మోక్షార్థం జగద్ధితాయ చ" (తన మోక్షం కోసం మరియు ప్రపంచ హితం కోసం) అనే వివేకానందుడి సూక్తి సుభాష్‌ను కదిలించింది. * రామకృష్ణ పరమహంస, వివేకానందుల బోధనల వల్ల ఆయనలో ఆధ్యాత్మికత పెరిగింది. * తోటి విద్యార్థులతో కలిసి ఒక బృందాన్ని ఏర్పాటు చేసి, గ్రామాలు తిరుగుతూ పేదలకు సేవ చేయడం, అంటువ్యాధులు ఉన్నవారికి పరిచర్యలు చేయడం ప్రారంభించారు. * యోగాభ్యాసం, ధ్యానం ఆయన దినచర్యలో భాగమయ్యాయి.

మెట్రిక్యులేషన్: ఆధ్యాత్మిక, సేవా కార్యక్రమాల్లో నిమగ్నమైనప్పటికీ, సుభాష్ చదువును నిర్లక్ష్యం చేయలేదు. 1913లో జరిగిన మెట్రిక్యులేషన్ (10వ తరగతి) పరీక్షలో కలకత్తా యూనివర్సిటీ పరిధిలో రెండవ ర్యాంకు సాధించారు. ఇది ఆయన మేధోశక్తికి నిదర్శనం.

4. కాలేజీ జీవితం - ప్రెసిడెన్సీ కాలేజీ (1913 - 1916)

మెట్రిక్యులేషన్ తర్వాత, సుభాష్ చంద్రబోస్ కలకత్తాలోని ప్రతిష్టాత్మకమైన ప్రెసిడెన్సీ కాలేజీ (Presidency College) లో చేరారు. ఇక్కడ ఆయన ఇంటర్మీడియట్ మరియు ఫిలాసఫీ (తత్వశాస్త్రం) ఆనర్స్ చదవడానికి నిర్ణయించుకున్నారు.

ఓటెన్ ఉదంతం (The Oaten Incident): సుభాష్ జీవితంలో మొట్టమొదటి సారిగా బ్రిటిష్ ఆధిపత్యంపై తిరుగుబాటు చేసిన సంఘటన ఇక్కడే జరిగింది. * ప్రెసిడెన్సీ కాలేజీలో ప్రొఫెసర్ ఇ.ఎఫ్. ఓటెన్ (Professor E.F. Oaten) చరిత్ర బోధించేవారు. ఆయన తరచుగా భారతీయులను కించపరుస్తూ, అవమానకరంగా మాట్లాడేవారు. * ఒకరోజు తరగతి గదిలో ఓటెన్ భారతీయ విద్యార్థులపై చేయి చేసుకోవడంతో, విద్యార్థులు ఆగ్రహించారు. * దీనికి నిరసనగా సుభాష్ చంద్రబోస్ ఆధ్వర్యంలో విద్యార్థులు సమ్మె చేశారు. కానీ కాలేజీ యాజమాన్యం రాజీ కుదిర్చింది. * అయితే, మళ్లీ కొంతకాలానికి ఓటెన్ అదే విధంగా ప్రవర్తించడంతో, మెట్ల మీద ఆయనపై విద్యార్థులు దాడి చేశారు. ఈ దాడిలో సుభాష్ ప్రత్యక్షంగా పాల్గొనకపోయినా, విద్యార్థి నాయకుడిగా ఉన్నందున, ఆయనను ప్రధాన నిందితుడిగా భావించారు. * ఫలితంగా, 1916లో సుభాష్ చంద్రబోస్‌ను కాలేజీ నుండి బహిష్కరించారు (Rusticated).

ఈ సంఘటన సుభాష్‌ను మానసికంగా చాలా బాధించింది, కానీ అన్యాయాన్ని ఎదిరించాననే తృప్తి ఆయనలో ఉంది. చదువు మధ్యలోనే ఆగిపోవడంతో ఆయన తిరిగి కటక్ వెళ్ళిపోయారు.

5. స్కాటిష్ చర్చ్ కాలేజీ మరియు డిగ్రీ పూర్తి (1917 - 1919)

కాలేజీ నుండి బహిష్కరణకు గురైన తర్వాత సుభాష్ దాదాపు ఏడాదిన్నర కాలం ఇంటి వద్దే ఖాళీగా ఉండాల్సి వచ్చింది. ఆ సమయంలో ఆయన సమాజ సేవలోనూ, ఆసుపత్రుల్లో రోగులకు సేవ చేయడంలోనూ గడిపారు.

తిరిగి చదువులోకి: ఎట్టకేలకు, కలకత్తా యూనివర్సిటీ వైస్ ఛాన్స్లర్ అశుతోష్ ముఖర్జీ సహాయంతో, సుభాష్‌కు స్కాటిష్ చర్చ్ కాలేజీ (Scottish Church College) లో చేరడానికి అనుమతి లభించింది. * ఇక్కడ ఆయన తత్వశాస్త్రం (Philosophy) ఆనర్స్ తీసుకున్నారు. * ఈ సమయంలోనే ఆయన సైనిక శిక్షణపై ఆసక్తి పెంచుకున్నారు. యూనివర్సిటీ ట్రైనింగ్ కార్ప్స్ (University Training Corps - UTC)లో చేరారు. అక్కడ ఆయన సైనిక క్రమశిక్షణను, డ్రిల్‌ను ఎంతో ఇష్టపడేవారు. ఇది భవిష్యత్తులో "ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్" నిర్మాణానికి బీజం వేసిందని చెప్పవచ్చు.

పట్టభద్రుడు: 1919లో సుభాష్ చంద్రబోస్ బీ.ఏ (B.A) ఫిలాసఫీ ఆనర్స్‌లో ఫస్ట్ క్లాస్ లో ఉత్తీర్ణులయ్యారు. కలకత్తా యూనివర్సిటీలో రెండవ ర్యాంకు సాధించారు.

విద్యాభ్యాసం నేర్పిన పాఠాలు

నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ బాల్యం మరియు విద్యాభ్యాసం కేవలం డిగ్రీలు సంపాదించడానికి పరిమితం కాలేదు. 1. యూరోపియన్ స్కూల్: పాశ్చాత్య క్రమశిక్షణను నేర్పింది. 2. రావెన్‌షా స్కూల్: భారతీయ సంస్కృతిని, ప్రకృతిని ప్రేమించడం నేర్పింది. 3. ప్రెసిడెన్సీ కాలేజీ: అన్యాయాన్ని ఎదిరించే తెగువను (Rebellion) నేర్పింది. 4. ఆధ్యాత్మికత: త్యాగనిరతిని, సేవను నేర్పింది. 5. ఐ.సి.ఎస్ విజయం & రాజీనామా: ఆయన మేధోశక్తిని మరియు అద్భుతమైన దేశభక్తిని ప్రపంచానికి చాటిచెప్పింది.

ఆయన విద్యాభ్యాసమే, భవిష్యత్తులో ఆయనను "నేతాజీ"గా, "ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్" అధినేతగా మార్చడానికి బలమైన పునాది వేసింది. ఒక విద్యార్థిగా ఆయన చూపిన ఏకాగ్రత, యువకుడిగా చూపిన త్యాగం నేటికీ కోట్లాది మంది విద్యార్థులకు ఆదర్శం.

ఐ.సి.ఎస్ (ICS) - ఒక స్వర్ణ పంజరం నుండి విముక్తి

భారత స్వాతంత్ర పోరాట చరిత్రను మలుపు తిప్పిన సంఘటనలు కొన్ని మాత్రమే ఉంటాయి. అందులో ఒక యువకుడు, తన కాళ్ళ ముందు పరుచుకున్న రాజభోగాలను, అధికార దర్పాన్ని, ఆకాశమంత భవిష్యత్తును తృణప్రాయంగా భావించి కాలదన్నుకోవడం ఒకటి. అదే సుభాష్ చంద్రబోస్ ఐ.సి.ఎస్ (Indian Civil Service) రాజీనామా.

కేవలం ఒక ఉద్యోగానికి రాజీనామా చేయడం కాదు, అది బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యపు అహంకారంపై ఒక భారతీయుడు విసిరిన మొదటి సవాల్. ఆ చారిత్రాత్మక ఘట్టం యొక్క పూర్వాపరాలను, సుభాష్ మనోవేదనను, ఆ నిర్ణయం వెనుక ఉన్న దార్శనికతను ఇక్కడ సవివరంగా పరిశీలిద్దాం.

1. ఐ.సి.ఎస్ (ICS) - నాటి కలల ఉద్యోగం

ఆనాడు ఐ.సి.ఎస్ (ఇండియన్ సివిల్ సర్వీస్) అనేది సామాన్యమైన విషయం కాదు. బ్రిటిష్ వారు భారతదేశాన్ని పాలించడానికి ఏర్పాటు చేసుకున్న "ఉక్కు చట్రం" (Steel Frame of India) అది. * హెవెన్ బోర్న్ సర్వీస్ (Heaven-born Service): ఐ.సి.ఎస్ ను "స్వర్గంలో పుట్టిన ఉద్యోగం" అని పిలిచేవారు. అందులో చేరితే రాజులాంటి అధికారం, ఊహించని జీతం, సమాజంలో ఎంతో గౌరవం లభిస్తాయి. * భారతీయులకు అందని ద్రాక్ష: ఆ పరీక్ష రాయాలంటే ఇంగ్లాండ్ వెళ్ళాలి. లక్షల్లో ఖర్చు అవుతుంది. పైగా బ్రిటిష్ వారితో పోటీ పడి గెలవాలి. అందుకే చాలా తక్కువ మంది భారతీయులు మాత్రమే దీనిని సాధించేవారు. * తండ్రి కోరిక: సుభాష్ తండ్రి జానకీనాథ్ బోస్ కు తన కొడుకు జిల్లా కలెక్టర్ గా, పెద్ద అధికారిగా చూడాలని బలీయమైన కోరిక ఉండేది. సుభాష్ దేశభక్తి గురించి తెలిసినప్పటికీ, ఇంగ్లాండ్ వెళ్తే అతని ఆలోచనలు మారతాయని ఆయన భావించారు.

2. ఇంగ్లాండ్ ప్రయాణం - అనిష్టంగానే...

1919, సెప్టెంబర్ 15వ తేదీ. సుభాష్ చంద్రబోస్ మనసులో ఎన్నో సందేహాలతో, కేవలం తండ్రి మాటను జవదాటలేక 'సిటీ ఆఫ్ కలకత్తా' అనే నౌకలో ఇంగ్లాండ్ బయలుదేరారు.

సమయం తక్కువ - లక్ష్యం పెద్దది: లండన్ చేరుకున్న సుభాష్ కు ఒక విషయం అర్థమైంది. ఐ.సి.ఎస్ పరీక్షకు సిద్ధమవ్వడానికి సాధారణంగా విద్యార్థులు 18 నెలల నుండి 2 సంవత్సరాలు కష్టపడతారు. కానీ, వయసు రీత్యా సుభాష్ కు మిగిలి ఉన్నది కేవలం 8 నెలలు మాత్రమే. * అడ్మిషన్ దొరకడమే కష్టమైంది. చివరకు కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయంలోని 'ఫిట్జ్‌విలియం హాల్'లో చేరారు. * ఆయన తీసుకున్న సబ్జెక్టులు: ఇంగ్లీష్, మోడరన్ యూరోపియన్ హిస్టరీ, పొలిటికల్ సైన్స్, ఫిలాసఫీ, ఎకనామిక్స్ మరియు జాగ్రఫీ. * ఈ సబ్జెక్టులన్నీ కొత్తవే. కానీ సుభాష్ కు ఉన్న ఏకైక బలం - ఆయన అద్భుతమైన జ్ఞాపకశక్తి మరియు పట్టుదల.

3. ఆశ్చర్యపరిచిన ఫలితాలు (The Stunning Result)

సుభాష్ లండన్ లో ఉన్న రోజుల్లో బయట ఎక్కడా తిరిగేవారు కాదు. గదిలో దీపం వెలుతురులో రాత్రింబవళ్లు చదివారు. స్నానం చేయడానికి, తినడానికి మాత్రమే సమయం కేటాయించేవారు.

1920 ఆగస్టులో పరీక్షలు జరిగాయి. సెప్టెంబర్ లో ఫలితాలు వచ్చాయి. * ఫలితాల లిస్ట్ చూసిన సుభాష్ స్నేహితులు ఆశ్చర్యపోయారు. సుభాష్ చంద్రబోస్ కేవలం పాస్ అవ్వడమే కాదు, ఓవరాల్ గా నాలుగవ ర్యాంకు (4th Rank) సాధించారు. * ఇంగ్లీష్ పేపర్ లో బ్రిటిష్ వారి కంటే ఎక్కువ మార్కులు సుభాష్ కే వచ్చాయి.

ఈ వార్త విని భారతదేశంలోని ఆయన కుటుంబం పండుగ చేసుకుంది. తండ్రి జానకీనాథ్ బోస్ ఆనందానికి అవధులు లేవు. తన కొడుకు ఇక గొప్ప బ్రిటిష్ ఆఫీసర్ అవుతాడని ఆయన సంబరపడ్డారు. కానీ, సుభాష్ మనసులో మాత్రం అగ్నిపర్వతం బద్దలవుతోంది.

4. అంతర్మధనం (The Great Inner Conflict)

ఐ.సి.ఎస్ పాసైన రోజు నుండే సుభాష్ నరకం అనుభవించారు. ఆయన ముందు రెండు దారులు ఉన్నాయి.

మార్గం 1: రాజభోగం * ఐ.సి.ఎస్ అధికారిగా ఇండియాకు తిరిగి వెళ్లడం. * భారీ బంగ్లా, నౌకర్లు, గుర్రపు బగ్గీలు, అధికారం. * జీవితాంతం సుఖ సంతోషాలు. * కానీ, దీనికి మూల్యం - "బ్రిటిష్ రాణికి బానిసగా ఉండటం". తన సొంత దేశ ప్రజలను అణచివేయడానికి బ్రిటిష్ వారికి సహాయం చేయడం.

మార్గం 2: ముళ్ళబాట * ఉద్యోగాన్ని కాలదన్నుకోవడం. * బ్రిటిష్ వారి ఆగ్రహానికి గురవ్వడం. * జైలు జీవితం, దెబ్బలు, ఆకలి, కష్టాలు. * కానీ, దీని ఫలితం - "ఆత్మగౌరవం". మాతృభూమి విముక్తి కోసం పోరాడటం.

సుభాష్ నిద్రలేని రాత్రులు గడిపారు. "నేను వివేకానందుడి భక్తుడిని. త్యాగం లేకుండా గొప్ప కార్యం సాధ్యం కాదు అని నమ్మినవాడిని. ఇప్పుడు కేవలం నా స్వార్థం కోసం, నా దేశాన్ని తాకట్టు పెట్టగలనా?" అని తనను తాను ప్రశ్నించుకున్నారు.

5. సోదరుడితో సంభాషణ (Letters to Sarat Chandra Bose)

సుభాష్ మనసులో ఉన్న సంఘర్షణను మనం ఆయన తన అన్నయ్య శరత్ చంద్రబోస్ కు రాసిన లేఖల ద్వారా అర్థం చేసుకోవచ్చు. ఇవి చరిత్రలో అత్యంత భావోద్వేగపూరితమైన లేఖలు.

లేఖ 1 (సెప్టెంబర్ 22, 1920): "అన్నా, నేను ఐ.సి.ఎస్ పాస్ అయ్యాను. కానీ సంతోషంగా లేదు. ఒకవైపు ప్రభుత్వ ఉద్యోగం, మరోవైపు దేశసేవ - ఈ రెండూ పరస్పర విరుద్ధాలు. నేను దేనిని ఎంచుకోవాలి? బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి విధేయుడిగా ఉంటూ, నా దేశ ప్రజలకు సేవ చేయడం అసాధ్యం."

లేఖ 2 (జనవరి 26, 1921): "నేను నా నిర్ణయానికి వస్తున్నాను. మనం ఏదో ఒకటి కోల్పోతే తప్ప, గొప్పదాన్ని పొందలేము. ఒక ఐ.సి.ఎస్ అధికారిగా నేను ఎంతో సుఖపడొచ్చు. కానీ నా ఆత్మ చచ్చిపోతుంది. భారతదేశం స్వేచ్ఛ వాయువులు పీల్చుకోవాలంటే, మనలాంటి మధ్యతరగతి యువకులు సుఖాలను త్యాగం చేసి ముందుకు రావాలి."

లేఖ 3 (ఫిబ్రవరి 16, 1921): "బ్రిటిష్ వారు మన దేశాన్ని పాలించడానికి ప్రధాన కారణం - సివిల్ సర్వీస్ అనే ఉక్కు చట్రం. ఆ చట్రాన్ని బద్దలు కొట్టడమే నా లక్ష్యం. ఇప్పటి వరకు ఏ భారతీయుడు ఐ.సి.ఎస్ పాస్ అయ్యి, దాన్ని తిరస్కరించిన దాఖలాలు లేవు. ఆ పని నేను చేయాలి. తద్వారా భారతీయులకు పదవుల మీద వ్యామోహం లేదని నిరూపించాలి."

లేఖ 4 (ఏప్రిల్ 6, 1921): "అన్నా, నా నిర్ణయం జరిగిపోయింది. నేను రాజీనామా చేస్తున్నాను. దీనివల్ల నాన్నగారికి, అమ్మగారికి బాధ కలుగుతుందని నాకు తెలుసు. కానీ, దేశమాత పిలుపు ముందు కుటుంబ బంధాలు చిన్నవిగా కనిపిస్తున్నాయి."

6. గురువు అన్వేషణ - సి.ఆర్. దాస్ తో పరిచయం

రాజీనామా చేయాలని నిర్ణయించుకున్నాక, సుభాష్ కు తర్వాత ఏం చేయాలనే స్పష్టత కావాలి. అప్పుడే ఆయన దృష్టి బెంగాల్ టైగర్, గొప్ప స్వాతంత్ర సమరయోధుడు దేశబంధు చిత్తరంజన్ దాస్ (C.R. Das) పై పడింది.

లండన్ నుండే సుభాష్, సి.ఆర్. దాస్ గారికి లేఖ రాశారు. "అయ్యా, నేను ఐ.సి.ఎస్ కు రాజీనామా చేసి దేశ సేవలో పాల్గొనాలనుకుంటున్నాను. నా దగ్గర ఉత్సాహం ఉంది, చదువు ఉంది, కానీ అనుభవం లేదు. మీరు నన్ను స్వీకరించి, నాకు మార్గనిర్దేశం చేస్తారా? మీరు ఏ పని చెప్పినా చేయడానికి నేను సిద్ధం."

సి.ఆర్. దాస్ వెంటనే స్పందిస్తూ, సుభాష్ నిర్ణయాన్ని స్వాగతించారు. "నీలాంటి యువకులు దేశానికి అవసరం. వెంటనే వచ్చేయ్" అని బదులిచ్చారు. ఇది సుభాష్ కు వెయ్యి ఏనుగుల బలాన్ని ఇచ్చింది.

7. చారిత్రాత్మక రాజీనామా (The Resignation - April 22, 1921)

చివరికి ఆ రోజు వచ్చింది. 1921, ఏప్రిల్ 22. సుభాష్ చంద్రబోస్ అప్పటి సెక్రటరీ ఆఫ్ స్టేట్ ఫర్ ఇండియా ఎడ్విన్ మాంటగు (Edwin Montagu) కు తన రాజీనామా లేఖను పంపారు.

రాజీనామా లేఖలోని సారాంశం: "గౌరవనీయులైన సర్, నా పేరును ఐ.సి.ఎస్ ప్రొబేషనర్స్ జాబితా నుండి తొలగించవలసిందిగా కోరుతున్నాను. నేను విదేశీ ప్రభుత్వానికి సేవ చేస్తూ, అదే సమయంలో నా దేశానికి విశ్వాసపాత్రుడిగా ఉండలేను. ఈ రెండు బాధ్యతలు పరస్పర విరుద్ధమైనవి. అందుకే, నేను ఇండియన్ సివిల్ సర్వీస్ కు రాజీనామా చేస్తున్నాను."

బ్రిటిష్ అధికారుల స్పందన: ఈ లేఖ చూసి బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం షాక్ అయ్యింది. * ఇండియా ఆఫీస్ లోని పెద్ద పెద్ద అధికారులు సుభాష్ ను పిలిపించుకున్నారు. * "మిస్టర్ బోస్, మీరు ఆవేశంలో నిర్ణయం తీసుకుంటున్నారు. ఇది మీ జీవితాన్నే నాశనం చేస్తుంది. ఒక్కసారి సంతకం పెడితే వెనక్కి తీసుకోలేరు" అని హెచ్చరించారు. * కేంబ్రిడ్జ్ బోర్డ్ అధిపతులు కూడా "నువ్వు చాలా బ్రిలియంట్ స్టూడెంట్ వి. నీకు గొప్ప భవిష్యత్తు ఉంది. ఇలాంటి వెర్రి పనులు చేయకు" అని నచ్చజెప్పే ప్రయత్నం చేశారు.

కానీ సుభాష్ చిరునవ్వుతో ఇలా సమాధానం ఇచ్చారు: "మీరు ఇచ్చే గొప్ప భవిష్యత్తు కంటే, నా దేశం కోసం పడే కష్టాలే నాకు ఎక్కువ ఆనందాన్ని ఇస్తాయి."

8. కుటుంబం మరియు సమాజం ప్రతిస్పందన

సుభాష్ రాజీనామా వార్త దావానలంలా వ్యాపించింది. * కుటుంబం: తండ్రి జానకీనాథ్ బోస్ మొదట నిరాశపడినా, తన కొడుకు ధైర్యాన్ని చూసి గర్వపడ్డారు. "నా కొడుకు దేశం కోసం త్యాగం చేశాడు" అని చెప్పుకున్నారు. తల్లి ప్రభావతి దేవి అయితే, "నా కొడుకు సరైన నిర్ణయమే తీసుకున్నాడు" అని ఆశీర్వదించారు. * భారతదేశం: అప్పటి వరకు ఐ.సి.ఎస్ అంటే దైవసమానంగా భావించే భారతీయులు, సుభాష్ చేసిన పనికి నివ్వెరపోయారు. "ఓ ఉద్యోగాన్ని ఇంత తృణప్రాయంగా వదిలేయవచ్చా?" అని యువతలో చర్చ మొదలైంది. ఇది వేలాది మంది యువకుల్లో స్ఫూర్తిని రగిలించింది.

9. ఇండియాకు తిరుగు ప్రయాణం - కొత్త అధ్యాయం

రాజీనామా ఆమోదించబడిన తర్వాత, సుభాష్ 1921 జూన్ లో ఇండియాకు తిరుగు పయనమయ్యారు. నౌకలో వస్తుండగా ఆయన తోటి ప్రయాణికులతో ఇలా అన్నారు: "నిన్నటి వరకు నేను ఒక ఐ.సి.ఎస్ ఆఫీసర్ ని. నా చేతిలో బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఇచ్చిన అధికారం ఉండేది. కానీ నేడు నేను ఏమీ లేని సామాన్యుడిని. కానీ, నా మనసులో ఉన్న భారం దిగిపోయింది. నేను స్వేచ్ఛగా ఉన్నాను."

బొంబాయి (ముంబై) లో దిగగానే, ఆయన నేరుగా వెళ్ళి మహాత్మా గాంధీని కలిశారు. ఆ తర్వాత తన గురువు సి.ఆర్. దాస్ దగ్గరకు కలకత్తా చేరారు. అక్కడి నుండి భారత స్వాతంత్ర సంగ్రామంలో "సుభాష్ చంద్రబోస్" శకం ప్రారంభమైంది.

10. ఒక త్యాగం - వేల స్ఫూర్తులు

సుభాష్ చంద్రబోస్ ఐ.సి.ఎస్ రాజీనామాను కేవలం ఒక వ్యక్తిగత నిర్ణయంగా చూడలేము. 1. భయం పోగొట్టింది: బ్రిటిష్ వారంటే ఉన్న భయాన్ని, వారి ఉద్యోగాలంటే ఉన్న మోజును భారతీయుల మనసుల నుండి ఇది తుడిచిపెట్టింది. 2. యువతకు సందేశం: "చదువుకోవాల్సింది ఉద్యోగాల కోసం కాదు, దేశాన్ని బాగు చేయడం కోసం" అనే సందేశాన్ని ఇచ్చింది. 3. నైతిక విజయం: ఆయుధాలు లేకుండానే బ్రిటిష్ వారిపై సుభాష్ సాధించిన మొదటి నైతిక విజయం ఇది.

సుభాష్ ఆనాడు ఆ రాజీనామా పత్రంపై సంతకం చేయకపోతే, బహుశా మనకు ఒక గొప్ప "జిల్లా కలెక్టర్" మిగిలేవాడు. కానీ, ఆ సంతకంతో ఆయన ఆ పదవిని త్యజించారు కాబట్టే, మనకు ఒక "నేతాజీ" దొరికారు. చరిత్రలో ఆయన పేరు సువర్ణాక్షరాలతో లిఖించబడింది.

స్వాతంత్ర పోరాటంలో ప్రవేశం (అగ్నిపర్వతం బద్దలైన వేళ)

లండన్ వీధుల్లో ఐ.సి.ఎస్ (ICS) అధికారిగా గొప్ప భవిష్యత్తును కాలదన్నిన సుభాష్ చంద్రబోస్, ఇప్పుడు భారతదేశం వైపు ప్రయాణిస్తున్నారు. ఆయన చేతిలో ఉద్యోగం లేదు, కానీ గుండె నిండా దేశభక్తి ఉంది. అప్పటికే భారతదేశంలో మహాత్మా గాంధీ నాయకత్వంలో సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమం (Non-Cooperation Movement) ఉవ్వెత్తున ఎగిసిపడుతోంది.

ఒక యువ కిశోరం భారత రాజకీయాల్లోకి ఎలా ప్రవేశించింది? ఆ ప్రయాణంలో ఎదురైన తొలి అనుభవాలు, సవాళ్లు, జైలు జీవితం, మరియు పరిపాలనా దక్షత గురించి ఈ అధ్యాయంలో సవివరంగా తెలుసుకుందాం.

1. మాతృభూమిపై అడుగు (జూలై 16, 1921)

1921, జూలై 16న సుభాష్ చంద్రబోస్ బొంబాయి (ప్రస్తుత ముంబై) నౌకాశ్రయంలో దిగారు. అప్పటికి ఆయన వయసు కేవలం 24 ఏళ్లు. సాధారణంగా ఎవరైనా విదేశాల నుండి వస్తే ముందు ఇంటికి వెళ్లి తల్లిదండ్రులను కలుస్తారు. కానీ సుభాష్ అలా చేయలేదు. ఆయనకు తెలుసు, దేశం ఒక క్లిష్ట పరిస్థితిలో ఉంది. అందుకే, నౌక దిగగానే ఆయన నేరుగా వెళ్ళింది తన ఇంటికి కాదు, మహాత్మా గాంధీ గారి దగ్గరకు.

2. గాంధీజీతో చారిత్రాత్మక సమావేశం (The First Encounter)

అప్పటికి గాంధీజీ బొంబాయిలోని 'మణి భవన్' (Mani Bhavan) లో ఉన్నారు. ఆ మధ్యాహ్నం జరిగిన సమావేశం భారత చరిత్రలో చాలా ప్రాముఖ్యత సంతరించుకుంది. రెండు భిన్న ధృవాలు, రెండు భిన్న ఆలోచనా విధానాలు తొలిసారి అక్కడ తారసపడ్డాయి.

సన్నివేశం: * గాంధీజీ ఖాదీ వస్త్రాలు ధరించి, నేల మీద పరుపు వేసుకుని కూర్చుని ఉన్నారు. పక్కన చరఖా (రాట్నం) ఉంది. * సుభాష్ ఇంకా విదేశీ దుస్తుల్లోనే (సూటు, బూటు) ఉన్నారు. కానీ ఆయన మనసు పూర్తిగా భారతీయమే.

మూడు ప్రశ్నలు: సుభాష్ కు గుడ్డిగా అనుసరించడం ఇష్టం లేదు. విషయాలను తర్కించి తెలుసుకోవాలి. అందుకే గాంధీజీని మూడు సూటి ప్రశ్నలు అడిగారు: 1. ప్రశ్న: సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమం యొక్క ప్రణాళిక ఏమిటి? మనం బ్రిటిష్ వారిని ఎలా అడ్డుకోబోతున్నాం? 2. ప్రశ్న: ఉద్యమం చివరి దశలో ప్రజలు పన్నులు కట్టడం మానేస్తే, బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఎలా స్పందిస్తుంది? 3. ప్రశ్న: కేవలం అహింస, సహాయ నిరాకరణ ద్వారానే శక్తివంతమైన బ్రిటిష్ సైన్యాన్ని దేశం విడిచి వెళ్ళేలా చేయగలమని మీరు నిజంగా నమ్ముతున్నారా?

గాంధీజీ సమాధానం: మొదటి రెండు ప్రశ్నలకు గాంధీజీ ఇచ్చిన వివరణ సుభాష్ కు నచ్చింది. కానీ మూడవ ప్రశ్నకు మాత్రం గాంధీజీ ఇచ్చిన సమాధానం సుభాష్ ను సంతృప్తి పరచలేకపోయింది. "మనం శాంతియుతంగా ఉంటే, బ్రిటిష్ వారి హృదయం మారుతుంది" అని గాంధీజీ అన్నారు. కానీ చరిత్ర చదివిన సుభాష్ కు, "బలం లేనిదే స్వాతంత్రం రాదు" అని గట్టి నమ్మకం.

అయినప్పటికీ, గాంధీజీ సుభాష్ లోని అగ్నిని గుర్తించారు. "నువ్వు కలకత్తా వెళ్లి చిత్తరంజన్ దాస్ (సి.ఆర్. దాస్) ను కలువు. ఆయన నీకు సరైన మార్గదర్శకుడు" అని సూచించారు.

3. గురువును చేరిన శిష్యుడు - సి.ఆర్. దాస్ (C.R. Das)

గాంధీజీ సూచన మేరకు సుభాష్ వెంటనే కలకత్తా చేరుకున్నారు. అక్కడ బెంగాల్ రాజకీయ దిగ్గజం, "దేశబంధు" అని పిలవబడే చిత్తరంజన్ దాస్ ను కలిశారు.

• సి.ఆర్. దాస్ అప్పటికే తన గొప్ప లాయర్ వృత్తిని, ఆస్తులను దేశం కోసం త్యాగం చేశారు.
• సుభాష్ ఆయనతో మాట్లాడిన కొద్దిసేపటికే, "ఇదే నా గురువు" అని నిర్ణయించుకున్నారు.
• "నా జీవితాన్ని మీ చేతుల్లో పెడుతున్నాను, నన్ను దేశ సేవకు వినియోగించండి" అని సుభాష్ సి.ఆర్. దాస్ కు మాటిచ్చారు.

సి.ఆర్. దాస్ కూడా సుభాష్ లోని ప్రతిభను, అంకితభావాన్ని వెంటనే గుర్తించారు. ఒక యువకుడికి ఇవ్వగలిగిన అత్యంత బాధ్యతాయుతమైన పనులను ఆయనకు అప్పగించారు.

4. తొలి బాధ్యతలు - నేషనల్ కాలేజ్ & ప్రచారం

సి.ఆర్. దాస్ ఆధ్వర్యంలో సుభాష్ స్వాతంత్ర సమరంలోకి పూర్తి స్థాయిలో దూకారు. ఆయనకు ప్రధానంగా మూడు బాధ్యతలు అప్పగించారు:

1. నేషనల్ కాలేజ్ ప్రిన్సిపాల్: బ్రిటిష్ విద్యను బహిష్కరించి వచ్చిన విద్యార్థుల కోసం కలకత్తాలో 'నేషనల్ కాలేజ్' స్థాపించారు. దానికి ప్రిన్సిపాల్ గా సుభాష్ ను నియమించారు. కేవలం 25 ఏళ్ల వయసులో సుభాష్ విద్యార్థులకు పాఠాలు చెప్పడమే కాకుండా, వారిలో దేశభక్తిని నూరిపోశారు.

2. వాలంటీర్ల సైన్యం (Volunteer Corps): కాంగ్రెస్ పార్టీ తరపున యువకులను సమీకరించి, వారికి శిక్షణ ఇచ్చే బాధ్యతను సుభాష్ తీసుకున్నారు. దీనికి ఆయన "కెప్టెన్" గా వ్యవహరించారు. ఇక్కడే సుభాష్ లోని "సైనిక లక్షణాలు" (Military Traits) బయటపడ్డాయి. ఆయన క్రమశిక్షణ అంటే ప్రాణం పెట్టేవారు.

3. మీడియా నిర్వహణ: స్వాతంత్ర భావాలు ప్రజల్లోకి వెళ్లాలంటే పత్రికలు ముఖ్యం. సి.ఆర్. దాస్ నడుపుతున్న 'స్వరాజ్' (Swaraj) పత్రిక బాధ్యతలను సుభాష్ చూసుకునేవారు. ఆయన రాతలు నిప్పు కణాల్లా ఉండేవి. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వ తప్పులను ఎండగడుతూ రాసేవారు.
   
   

5. ప్రిన్స్ ఆఫ్ వేల్స్ రాక - తొలి నిరసన విజయం (1921)

1921 నవంబర్ లో బ్రిటిష్ యువరాజు 'ప్రిన్స్ ఆఫ్ వేల్స్' (Prince of Wales) భారతదేశ పర్యటనకు వస్తున్నారని ప్రకటన వచ్చింది. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం దీనిని గొప్ప ఉత్సవంగా జరపాలనుకుంది. కానీ కాంగ్రెస్ దీనిని బహిష్కరించాలని పిలుపునిచ్చింది.

కలకత్తాలో ఈ నిరసన బాధ్యతను సుభాష్ చంద్రబోస్ భుజాన వేసుకున్నారు. * ఆయన తన వాలంటీర్ల సైన్యాన్ని రంగంలోకి దింపారు. * డిసెంబర్ 24న యువరాజు కలకత్తా వచ్చేసరికి, నగరం మొత్తం నిర్మానుష్యంగా మారింది. దుకాణాలు మూతపడ్డాయి. రోడ్లపై ఒక్క మనిషి కూడా లేరు. * దీనిని "హర్తాళ్" (Hartal) అంటారు. ఇది బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి పెద్ద అవమానం. * సుభాష్ ఆర్గనైజింగ్ స్కిల్స్ చూసి బ్రిటిష్ పోలీసులు షాక్ అయ్యారు. "ఒక యువకుడు ఇంత పకడ్బందీగా నగరాన్ని స్తంభింపజేయగలడా?" అని ఆశ్చర్యపోయారు.

6. తొలి అరెస్ట్ - జైలు జీవితం (డిసెంబర్ 10, 1921)

బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఇక సుభాష్ ను బయట ఉంచడం ప్రమాదకరమని భావించింది. 1921 డిసెంబర్ 10న సాయంత్రం పోలీసులు సుభాష్ ను, సి.ఆర్. దాస్ ను అరెస్ట్ చేశారు.

కోర్టులో సింహ గర్జన: న్యాయమూర్తి సుభాష్ కు 6 నెలల జైలు శిక్ష విధిస్తున్నట్లు తీర్పు చెప్పారు. అప్పుడు సుభాష్ కోర్టులో నవ్వుతూ ఇలా అన్నారు: "కేవలం ఆరు నెలలేనా? కోడిని దొంగిలించిన వాడికి కూడా ఇంతకంటే ఎక్కువ శిక్ష వేస్తారు. నేను బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యాన్ని దొంగిలించడానికి ప్రయత్నించాను. నాకు ఇంకా పెద్ద శిక్ష వేయండి." ఈ మాటలు విని కోర్టులో ఉన్నవారంతా నివ్వెరపోయారు.

అలీపూర్ జైలు: సుభాష్ కు జైలు జీవితం కొత్త. కానీ అక్కడ తన గురువు సి.ఆర్. దాస్ తో కలిసి ఉండే అవకాశం లభించింది. జైల్లో ఆయన తన గురువుకు సేవ చేస్తూ, వంట చేస్తూ, రాజకీయ పాఠాలు నేర్చుకుంటూ గడిపారు. జైలును ఒక "రాజకీయ పాఠశాల"గా మార్చుకున్నారు.

7. వరద సహాయం - ప్రజల మనిషి (1922)

జైలు నుండి విడుదలైన తర్వాత, 1922లో ఉత్తర బెంగాల్ లో భయంకరమైన వరదలు వచ్చాయి. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం సహాయం చేయడానికి విఫలమైంది. అప్పుడు సుభాష్ రంగంలోకి దిగారు. * బెంగాల్ రిలీఫ్ కమిటీ ని ఏర్పాటు చేశారు. * శాస్త్రవేత్త ప్రఫుల్ల చంద్ర రే (P.C. Ray) దీనికి అధ్యక్షుడు కాగా, సుభాష్ కార్యదర్శిగా పనిచేశారు. * సుభాష్ ప్రజల దగ్గరకు వెళ్లి జోలె పట్టి విరాళాలు సేకరించారు. బియ్యం, బట్టలు మూటలు మోసుకుంటూ వరద బాధితుల దగ్గరకు వెళ్లారు. * ఈ ఘటనతో సుభాష్ కేవలం రాజకీయ నాయకుడే కాదు, గొప్ప సంఘ సంస్కర్త (Social Worker) అని ప్రజలు గుర్తించారు.

8. స్వరాజ్ పార్టీ మరియు 'ఫార్వర్డ్' పత్రిక

1922లో చౌరీచౌరా సంఘటన తర్వాత గాంధీజీ సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమాన్ని ఆపేశారు. దీనిపై సి.ఆర్. దాస్, మోతీలాల్ నెహ్రూ వంటి నాయకులు అసంతృప్తి వ్యక్తం చేశారు. కాంగ్రెస్ లో ఉంటూనే ఎన్నికల్లో పోటీ చేసి, చట్టసభల్లోకి వెళ్లి బ్రిటిష్ వారిని అడ్డుకోవాలని వారు "స్వరాజ్ పార్టీ" (Swaraj Party) స్థాపించారు.

సుభాష్ ఈ పార్టీకి వెన్నెముకగా నిలిచారు. ఈ పార్టీ భావజాలాన్ని ప్రచారం చేయడానికి 'ఫార్వర్డ్' (Forward) అనే ఆంగ్ల దినపత్రికను ప్రారంభించారు. * సుభాష్ దీనికి ఎడిటర్. * అతి తక్కువ కాలంలోనే ఈ పత్రిక బ్రిటిష్ వారికి సింహస్వప్నంగా మారింది. * అందులో రాసే సంపాదకీయాలు యువత రక్తాన్ని మరిగించేవి.

9. కలకత్తా మున్సిపల్ కార్పొరేషన్ CEO గా (1924)

1924లో కలకత్తా మున్సిపల్ ఎన్నికల్లో స్వరాజ్ పార్టీ ఘన విజయం సాధించింది. సి.ఆర్. దాస్ మేయర్ గా ఎన్నికయ్యారు. ఆయన సుభాష్ చంద్రబోస్ ను చీఫ్ ఎగ్జిక్యూటివ్ ఆఫీసర్ (CEO) గా నియమించారు. అప్పటికి సుభాష్ వయసు 27 ఏళ్లు. ఒక మున్సిపల్ కార్పొరేషన్ కు అంత చిన్న వయసులో CEO కావడం చరిత్రలో అదే తొలిసారి.

సుభాష్ చేసిన సంచలనాత్మక సంస్కరణలు: సుభాష్ తన అడ్మినిస్ట్రేషన్ పవర్ (ICS చదువుకున్న తెలివితేటలు) మొత్తాన్ని ఇక్కడ చూపించారు. 1. పేర్ల మార్పు: బ్రిటిష్ అధికారుల పేర్లతో ఉన్న వీధుల పేర్లను మార్చి, భారతీయ స్వాతంత్ర సమరయోధుల పేర్లు పెట్టారు. 2. ఖాదీ యూనిఫామ్: మున్సిపల్ ఉద్యోగులందరికీ బ్రిటిష్ సూట్లు తీయించి, ఖాదీ బట్టలను యూనిఫామ్ గా పెట్టారు. 3. విద్య మరియు వైద్యం: పేద పిల్లల కోసం ఉచిత ప్రైమరీ స్కూల్స్ ప్రారంభించారు. పేదలకు ఉచిత మందులు ఇచ్చే డిస్పెన్సరీలను ఏర్పాటు చేశారు. 4. స్వదేశీ వస్తువులు: కార్పొరేషన్ అవసరాలకు కేవలం భారత్ లో తయారైన వస్తువులనే కొనాలని రూల్ పెట్టారు. లైట్ల కోసం, ఫ్యాన్ల కోసం విదేశీ కంపెనీలను రద్దు చేశారు.

సుభాష్ పనితీరు చూసి బ్రిటిష్ పాలకులు భయపడ్డారు. "ఇతను ఆఫీసర్ సీట్లో కూర్చుంటే, వీధుల్లో పోరాటం చేసినదానికంటే ప్రమాదకారిగా మారుతున్నాడు" అని వారు గుర్తించారు.

10. మాండలే జైలు - కఠిన కారాగారం (1924 - 1927)

సుభాష్ పెరుగుతున్న ప్రజాదరణను చూసి బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఓర్వలేకపోయింది. విప్లవకారులతో సంబంధాలు ఉన్నాయనే నెపంతో (ఎలాంటి సాక్ష్యాలు లేకుండా), 1924 అక్టోబర్ 25న తెల్లవారుజామున సుభాష్ ను అరెస్ట్ చేశారు.

• ఆయనను భారతదేశంలో ఉంచితే ప్రజలు తిరగబడతారని, రహస్యంగా బర్మా (ప్రస్తుత మయన్మార్) లోని మాండలే జైలు (Mandalay Jail) కు తరలించారు.
• ఇది అత్యంత కఠినమైన జైలు. చుట్టూ ఎత్తైన గోడలు, చెక్క గదులు. లోకమాన్య తిలక్ ను కూడా ఇక్కడే బంధించారు.

జైలులో విషాదం: సుభాష్ జైలులో ఉండగానే, 1925 జూన్ 16న ఆయన గురువు సి.ఆర్. దాస్ మరణించారు. ఈ వార్త సుభాష్ ను కుంగదీసింది. "దేశబంధు లేని బెంగాల్ ను నేను ఊహించుకోలేను" అని ఆయన కన్నీరు పెట్టుకున్నారు.

అనారోగ్యం: మాండలే జైలు వాతావరణం సుభాష్ ఆరోగ్యానికి పడలేదు. ఆయనకు క్షయ వ్యాధి (Tuberculosis - TB) సోకినట్లు అనుమానించారు. బరువు విపరీతంగా తగ్గిపోయారు. జ్వరం, దగ్గుతో బాధపడ్డారు. అయినప్పటికీ బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఆయనను విడుదల చేయడానికి నిరాకరించింది. చివరకు ఆయన పరిస్థితి విషమించడంతో, ప్రజల ఆగ్రహానికి భయపడి 1927 మే నెలలో విడుదల చేశారు.

యువ నాయకుడి ఆవిర్భావం

1927లో జైలు నుండి బయటకు వచ్చిన సుభాష్, 1921లో ఇండియాకు వచ్చిన సుభాష్ కాదు. * ఆయన ఇప్పుడు ఒక పరిణతి చెందిన నాయకుడు. * త్యాగానికి, ధైర్యానికి ప్రతీక. * దేశంలోని యువతకు ఆదర్శమూర్తి. * గురువు లేకపోయినా, స్వంత కాళ్లపై ఉద్యమాన్ని నడిపించగల ధీశాలి.

గాంధీజీ అహింసా మార్గం ఒకవైపు సాగుతుండగా, సుభాష్ "యువతరం, కార్మిక వర్గం మరియు రైతులను" ఏకం చేసి, మరింత దూకుడుగా పోరాడాలనే కొత్త మార్గాన్ని ఎంచుకున్నారు. ఇది భవిష్యత్తులో "సంపూర్ణ స్వరాజ్యం" మరియు "ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్" దిశగా అడుగులు వేయడానికి పునాది వేసింది.

స్వాతంత్ర పోరాటంలో సుభాష్ ప్రవేశం ఒక సాధారణ ఘటన కాదు.. అది బ్రిటిష్ సామ్రాజ్య పతనానికి ప్రారంభం!

##కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవి & గాంధీజీతో సైద్ధాంతిక యుద్ధం

భారత స్వాతంత్ర సంగ్రామ చరిత్రలో 1938-1939 సంవత్సరాలు అత్యంత కీలకమైనవి. అహింసా మార్గంలో నడుస్తున్న కాంగ్రెస్ పార్టీలో, ఒక యువ తుఫానులా సుభాష్ చంద్రబోస్ దూసుకొచ్చారు. అప్పటికే మహాత్మా గాంధీ దేశానికి తిరుగులేని నాయకుడు. కానీ, సుభాష్ చంద్రబోస్ ఆలోచనలు, గాంధీజీ సిద్ధాంతాలకు పూర్తి భిన్నంగా ఉన్నాయి.

ఒకే గమ్యం (స్వాతంత్రం), కానీ రెండు వేర్వేరు మార్గాలు. ఈ సంఘర్షణ కేవలం ఇద్దరు వ్యక్తుల మధ్య జరిగింది కాదు; ఇది రెండు సిద్ధాంతాల మధ్య జరిగిన పోరాటం. హరిపుర నుండి త్రిపురి వరకు సాగిన ఈ రాజకీయ నాటకం, గాంధీజీ "పట్టాభి ఓటమి నా ఓటమి" అని ప్రకటించడం, చివరకు సుభాష్ రాజీనామా చేయడం... ఈ ఘట్టాలన్నింటినీ సవివరంగా పరిశీలిద్దాం.

1. హరిపుర కాంగ్రెస్ (1938) - శిఖరాగ్రానికి ప్రయాణం

1938 నాటికి సుభాష్ చంద్రబోస్ పేరు దేశమంతటా మారుమోగిపోతోంది. యువతలో ఆయనొక "యూత్ ఐకాన్". ఆయన త్యాగం, జైలు జీవితం, ఐ.సి.ఎస్ రాజీనామా ఆయనను హీరోని చేశాయి. ఈ నేపథ్యంలో గాంధీజీ స్వయంగా సుభాష్ ను కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడిగా ప్రతిపాదించారు.

అద్భుత స్వాగతం: 1938 ఫిబ్రవరిలో గుజరాత్ లోని హరిపుర (Haripura) లో కాంగ్రెస్ సమావేశాలు జరిగాయి. * సుభాష్ చంద్రబోస్ కు జరిగిన సన్మానం చరిత్రలో నిలిచిపోయింది. * ఆయన 51వ కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడు కాబట్టి, 51 ఎద్దులు లాగుతున్న రథం పై ఆయనను ఊరేగింపుగా సభాప్రాంగణానికి తీసుకువచ్చారు.

సుభాష్ విజన్ (The Visionary Speech): అధ్యక్షుడిగా సుభాష్ చేసిన ప్రసంగం ఆయన దార్శనికతకు అద్దం పట్టింది. 1. పారిశ్రామికీకరణ (Industrialization): గాంధీజీ కుటీర పరిశ్రమలను (చేతి వృత్తులు) నమ్ముతుంటే, సుభాష్ మాత్రం "భారతదేశం పేదరికం పోవాలంటే ఆధునిక పరిశ్రమలు, ఫ్యాక్టరీలు రావాలి" అని బలంగా వాదించారు. 2. జాతీయ ప్రణాళికా సంఘం (National Planning Committee): దేశాభివృద్ధికి ఒక ప్లానింగ్ ఉండాలని భావించి, అప్పటికప్పుడే 'ప్లానింగ్ కమిటీ'ని ఏర్పాటు చేశారు. దీనికి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూను చైర్మన్ గా నియమించారు. (స్వాతంత్రం వచ్చాక ఇదే 'ప్లానింగ్ కమిషన్' గా మారింది). 3. బ్రిటిష్ వారికి అల్టిమేటం: "మనం బ్రిటిష్ వారికి 6 నెలల గడువు ఇద్దాం. ఈలోపు స్వాతంత్రం ఇవ్వకపోతే, దేశవ్యాప్తంగా సహాయ నిరాకరణ కాకుండా, సాయుధ పోరాటం చేద్దాం" అనే భావనను వ్యక్తం చేశారు.

ఇక్కడే గాంధీజీకి, సుభాష్ కు మధ్య తొలిసారిగా సైద్ధాంతిక బీటలు (Cracks) ఏర్పడ్డాయి. గాంధీజీకి ఈ ఆధునిక పోకడలు, దూకుడు స్వభావం నచ్చలేదు.

2. అంతర్జాతీయ పరిస్థితులు - రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం నీడలు

1938 చివర్లో యూరప్ లో యుద్ధ మేఘాలు కమ్ముకుంటున్నాయి. హిట్లర్ దూకుడు పెంచాడు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం రాబోతోందని సుభాష్ ముందుగానే పసిగట్టారు.

బోస్ వాదన: "ఇంగ్లాండ్ కష్టాల్లో ఉంది. శత్రువు బలహీనంగా ఉన్నప్పుడే మనం దెబ్బ కొట్టాలి. ఇదే సరైన సమయం. మనం బ్రిటిష్ వారిపై ఒత్తిడి తెచ్చి స్వాతంత్రం సంపాదించుకోవాలి."

గాంధీజీ వాదన: "బ్రిటిష్ వారు ఆపదలో ఉన్నారు. కష్టాల్లో ఉన్నవారిని దెబ్బకొట్టడం భారతీయ ధర్మం కాదు. మనం నైతికంగా గెలవాలి కానీ, వారి బలహీనతను ఆసరాగా చేసుకోకూడదు."

ఈ విషయంలో ఇద్దరి మధ్య తీవ్రమైన భేదాభిప్రాయాలు వచ్చాయి. సుభాష్ కు గాంధీజీ వైఖరి "రాజకీయ అమాయకత్వం"లా అనిపించింది. గాంధీజీకి సుభాష్ వైఖరి "హింసాపూరితం"గా అనిపించింది.

3. 1939 ఎన్నికలు - ఒక ప్రజాస్వామ్య సవాల్

సాధారణంగా కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవిని ఏకగ్రీవంగా ఎన్నుకునే ఆనవాయితీ ఉండేది. లేదా గాంధీజీ సూచించిన వ్యక్తి ఆ పదవిలో కూర్చునేవారు. కానీ 1939లో పరిస్థితి మారింది.

• సుభాష్ చంద్రబోస్ తాను రెండవసారి అధ్యక్షుడిగా పోటీ చేస్తానని ప్రకటించారు. "యుద్ధం రాబోతోంది, ఈ సమయంలో గట్టి నాయకత్వం అవసరం" అని ఆయన భావించారు.
• గాంధీజీ దీనిని తీవ్రంగా వ్యతిరేకించారు. ఒకే వ్యక్తి రెండుసార్లు ఉండకూడదని, పైగా సుభాష్ ఐడియాలజీ కాంగ్రెస్ కు సరిపోదని ఆయన వాదించారు.

గాంధీజీ అభ్యర్థి: గాంధీజీ మొదట 'మౌలానా అబుల్ కలాం ఆజాద్' ను పోటీ చేయమన్నారు. కానీ గెలవలేనని భయపడి ఆజాద్ తప్పుకున్నారు. చివరకు, ఆంధ్ర ప్రాంతానికి చెందిన ప్రముఖ నాయకుడు పట్టాభి సీతారామయ్య (Pattabhi Sitaramayya) ను గాంధీజీ తన అభ్యర్థిగా నిలబెట్టారు.

ఇది ఇక "సుభాష్ వర్సెస్ పట్టాభి" కాదు.. "సుభాష్ వర్సెస్ గాంధీ" గా మారింది.

4. పట్టాభి ఓటమి - గాంధీజీ సంచలన ప్రకటన

1939 జనవరి 29న ఎన్నికలు జరిగాయి. ఫలితాలు అందరినీ ఆశ్చర్యపరిచాయి. * సుభాష్ చంద్రబోస్: 1580 ఓట్లు * పట్టాభి సీతారామయ్య: 1377 ఓట్లు

దేశం మొత్తం సుభాష్ వైపు నిలిచింది. గాంధీజీ మద్దతు ఉన్న అభ్యర్థిపై సుభాష్ 203 ఓట్ల మెజారిటీతో గెలిచారు. ఇది కాంగ్రెస్ లోని 'రైట్ వింగ్' (మితవాదులు) నాయకులకు మింగుడు పడలేదు.

గాంధీజీ స్పందన (The Historic Statement): ఫలితాల తర్వాత గాంధీజీ ఒక ప్రకటన విడుదల చేశారు:

"పట్టాభి సీతారామయ్య ఓటమి, నా ఓటమి (Pattabhi's defeat is my defeat). సుభాష్ బాబు గెలిచారు. కానీ నేను, నా సిద్ధాంతాలు కాంగ్రెస్ సభ్యులకు నచ్చలేదని స్పష్టమైంది. కాబట్టి నేను రాజకీయాల నుండి తప్పుకోవడానికి సిద్ధంగా ఉన్నాను."

ఈ ఒక్క మాట కాంగ్రెస్ ను కుదిపేసింది. గాంధీజీ లేని కాంగ్రెస్ ను ఊహించుకోవడానికి కార్యకర్తలు, నాయకులు సిద్ధంగా లేరు. సుభాష్ గెలిచారు కానీ, నైతికంగా ఇరకాటంలో పడ్డారు.

5. త్రిపురి కాంగ్రెస్ (1939) - అనారోగ్యం మరియు కుట్ర

మార్చి 1939లో మధ్యప్రదేశ్ లోని త్రిపురి (Tripuri) లో కాంగ్రెస్ సమావేశాలు జరిగాయి. అప్పటికే సుభాష్ చంద్రబోస్ తీవ్రమైన అనారోగ్యంతో (104 డిగ్రీల జ్వరం) బాధపడుతున్నారు. ఆయనను స్ట్రెచర్ మీద సభకు తీసుకువచ్చారు.

పంత్ తీర్మానం (The Pant Resolution): గాంధీజీ శిష్యులు సుభాష్ ను పని చేయనివ్వకూడదని నిర్ణయించుకున్నారు. కాంగ్రెస్ వర్కింగ్ కమిటీ (CWC) లోని 14 మంది సభ్యులలో 12 మంది రాజీనామా చేశారు (నెహ్రూ తటస్థంగా ఉండిపోయారు, శరత్ బోస్ మాత్రమే సుభాష్ తో ఉన్నారు).

గోవింద్ వల్లభ్ పంత్ (G.B. Pant) ఒక తీర్మానాన్ని ప్రవేశపెట్టారు: "అధ్యక్షుడిగా సుభాష్ ఉండవచ్చు. కానీ వర్కింగ్ కమిటీని (Cabinet) మాత్రం గాంధీజీ సూచించిన వారిని మాత్రమే నియమించుకోవాలి. గాంధీజీ ఆమోదం లేనిదే ఏ నిర్ణయం తీసుకోకూడదు."

ఈ తీర్మానం సుభాష్ చేతులను కట్టేసింది. అధ్యక్షుడిగా కిరీటం ఉంది, కానీ అధికారం లేదు. ఆయన ఏ నిర్ణయం తీసుకోవాలన్నా గాంధీజీ పర్మిషన్ కావాలి. కానీ గాంధీజీ అప్పటికే రాజ్ కోట్ లో ఉపవాస దీక్షలో ఉన్నారు, ఆయన సుభాష్ తో మాట్లాడటానికి నిరాకరించారు.

6. రాజీనామా (ఏప్రిల్ 29, 1939)

త్రిపురి సమావేశాల తర్వాత నెల రోజుల పాటు సుభాష్, గాంధీజీకి అనేక లేఖలు రాశారు. "బాపూ, దయచేసి నాకు సహకరించండి. మనం కలిసి పని చేద్దాం. దేశం కోసం మన భేదాలు పక్కన పెడదాం" అని సుభాష్ వేడుకున్నారు.

కానీ గాంధీజీ చాలా కఠినంగా వ్యవహరించారు. "సుభాష్, మన దారులు వేరు. నీ పద్ధతులు వేరు, నా పద్ధతులు వేరు. మనం కలిసి ప్రయాణించడం అసాధ్యం. నువ్వు నీకు నచ్చినట్లు కమిటీ వేసుకో, నేను అందులో జోక్యం చేసుకోను (కానీ నా మనుషులు అందులో ఉండరు)."

దీని అర్థం స్పష్టం. సుభాష్ ను ఒంటరిని చేయడం. గాంధీజీ సహకారం లేకుండా, పాత తరం నాయకుల మద్దతు లేకుండా కాంగ్రెస్ ను నడపడం అసాధ్యమని సుభాష్ కు అర్థమైంది.

ఏప్రిల్ 29, 1939: కలకత్తాలో జరిగిన ఏఐసిసి (AICC) సమావేశంలో, సుభాష్ చంద్రబోస్ బరువెక్కిన గుండెతో కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవికి రాజీనామా చేశారు.

ఆయన స్థానంలో బాబు రాజేంద్ర ప్రసాద్ అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు.

ముగింపు

కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవికి రాజీనామా చేయడం ద్వారా సుభాష్ ఒక కుర్చీని వదులుకున్నారు, కానీ కోట్లాది మంది భారతీయుల హృదయాల్లో "నేతాజీ"గా సింహాసనాన్ని అధిష్టించారు. ఇక్కడి నుండే ఆయన జీవితంలో అత్యంత సాహసోపేతమైన "మహా నిష్క్రమణ" (Great Escape) అధ్యాయం మొదలవుతుంది.

(తర్వాతి భాగం: గృహ నిర్బంధం నుండి మారువేషంలో పలాయనం...)

##ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ స్థాపన (1939) - ఒక రాజకీయ ప్రభంజనం

భారత స్వాతంత్ర సంగ్రామంలో 1939 మే నెల ఒక కొత్త అధ్యాయానికి నాంది పలికింది. మహాత్మా గాంధీతో విభేదించి, భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవికి రాజీనామా చేసిన సుభాష్ చంద్రబోస్, రాజకీయ అజ్ఞాతంలోకి వెళ్లిపోలేదు. బదులుగా, ఆయన రెట్టింపు ఉత్సాహంతో, మరింత స్పష్టమైన లక్ష్యంతో "ఫార్వర్డ్ బ్లాక్" (Forward Bloc) అనే కొత్త రాజకీయ వేదికను స్థాపించారు.

ఇది కేవలం ఒక కొత్త పార్టీ ఆవిర్భావం మాత్రమే కాదు; ఇది రాజీలేని పోరాటానికీ, సామ్రాజ్యవాద వ్యతిరేక శక్తుల ఏకీకరణకూ వేసిన బలమైన పునాది. అసలు ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ ఎందుకు పుట్టింది? దాని వెనుక ఉన్న తాత్విక చింతన ఏమిటి? అది భారత రాజకీయాలను ఎలా మలుపు తిప్పింది? ఈ విషయాలను కూలంకషంగా పరిశీలిద్దాం.

1. నేపథ్యం: రాజీనామా తర్వాత ఏర్పడిన శూన్యం

1939 ఏప్రిల్ 29న కలకత్తాలో జరిగిన AICC సమావేశంలో సుభాష్ చంద్రబోస్ కాంగ్రెస్ అధ్యక్ష పదవికి రాజీనామా చేశారు. ఆ తర్వాత దేశంలోని యువత, వామపక్ష భావాలు కలిగిన కార్యకర్తలు తీవ్ర నిరాశకు లోనయ్యారు. "ఇప్పుడు మాకు దిక్కెవరు? గాంధీజీ మితవాద నాయకత్వంలో స్వాతంత్రం కోసం ఇంకెన్నాళ్లు వేచి చూడాలి?" అనే ప్రశ్న వారిని వేధించింది.

సుభాష్ ముందు రెండు మార్గాలు ఉన్నాయి: 1. రాజకీయాల నుండి పూర్తిగా తప్పుకుని ఆధ్యాత్మిక మార్గంలోకి వెళ్లడం (అరవింద ఘోష్ లాగా). 2. లేదా, కాంగ్రెస్ లోపలే ఉంటూ, గాంధీజీ విధానాలను వ్యతిరేకించే వారందరినీ ఏకం చేసి కొత్త పోరాటాన్ని నిర్మించడం.

సుభాష్ రెండవ మార్గాన్ని ఎంచుకున్నారు. ఆయన కాంగ్రెస్ ను వదిలి వెళ్లలేదు. కాంగ్రెస్ లోపలే ఒక "రాడికల్ గ్రూప్" (తీవ్రవాద భావజాలం ఉన్న బృందం) ను తయారు చేయాలనుకున్నారు.

2. మే 3, 1939 - ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ ఆవిర్భావం

రాజీనామా చేసిన మూడు రోజులకే, అంటే 1939, మే 3వ తేదీన కలకత్తాలోని శ్రద్ధానంద పార్క్ లో జరిగిన భారీ బహిరంగ సభలో సుభాష్ చంద్రబోస్ "ఫార్వర్డ్ బ్లాక్" స్థాపనను అధికారికంగా ప్రకటించారు.

పేరు వెనుక ఆంతర్యం: ఆయన ఈ కూటమికి "ఫార్వర్డ్ బ్లాక్" (పురోగమన కూటమి) అని ఎందుకు పేరు పెట్టారు? * అప్పటి కాంగ్రెస్ నాయకత్వం "స్టాటస్ కో" (యథాతథ స్థితి)ని కోరుకుంటోంది. అంటే వెనకడుగు వేస్తోంది. * కానీ దేశం ఇప్పుడు "ఫార్వర్డ్" (ముందుకు) వెళ్లాలి. * అందుకే "ఎవరైతే బ్రిటిష్ వారితో రాజీ పడకుండా, స్వాతంత్రం కోసం ముందుకు దూకుతారో, వారంతా ఇందులో చేరాలి" అని పిలుపునిచ్చారు.

ఆశయాలు: 1. కాంగ్రెస్ పార్టీలో ఉన్న వామపక్ష శక్తులను (సోషలిస్టులు, కమ్యూనిస్టులు, కిసాన్ సభ సభ్యులు) ఏకం చేయడం. 2. బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యవాదానికి వ్యతిరేకంగా "రాజీలేని పోరాటం" (Uncompromising Struggle) చేయడం. 3. దేశానికి సంపూర్ణ స్వాతంత్రం సాధ్యమైనంత త్వరగా సాధించడం.

3. బొంబాయి సమావేశం - రాజ్యాంగ నిర్మాణం (జూన్ 1939)

ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ స్థాపించిన తర్వాత, దానిని సంస్థాగతంగా బలోపేతం చేయడానికి 1939 జూన్ 22న బొంబాయి (ముంబై) లో మొదటి ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ కాన్ఫరెన్స్ జరిగింది.

ముఖ్య నిర్ణయాలు: * ఈ సమావేశంలో ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ యొక్క రాజ్యాంగాన్ని (Constitution) ఆమోదించారు. * అధ్యక్షుడు: సుభాష్ చంద్రబోస్. * ఉపాధ్యక్షుడు: సర్దూల్ సింగ్ కవీషర్ (పంజాబ్ కు చెందిన ప్రముఖ నాయకుడు). * ప్రధాన కార్యదర్శి: హెచ్.వి. కామత్.

ఈ సమావేశంలో సుభాష్ చేసిన ప్రసంగం అత్యంత ఉత్తేజపూరితంగా సాగింది.

"కాంగ్రెస్ ఇప్పుడు అలసిపోయింది. నాయకులు పదవుల కోసం పాకులాడుతున్నారు. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఇచ్చే మంత్రి పదవుల మీద వారికి మోజు పెరిగింది. కానీ మనం మంత్రి పదవుల కోసం రాలేదు, మాతృభూమి విముక్తి కోసం వచ్చాం. రక్తం చిందించడానికి సిద్ధంగా ఉన్నవారే నాతో రండి."

ఈ పిలుపుతో దేశవ్యాప్తంగా లక్షలాది మంది యువకులు ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ వైపు ఆకర్షితులయ్యారు. ముఖ్యంగా బెంగాల్, పంజాబ్, మహారాష్ట్ర, మరియు దక్షిణ భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో పార్టీ బలంగా తయారైంది.

4. వామపక్ష ఏకీకరణ కమిటీ (Left Consolidation Committee)

సుభాష్ చంద్రబోస్ వ్యూహం చాలా గొప్పది. ఆయన కేవలం తన అనుచరులను మాత్రమే కాకుండా, దేశంలోని ఇతర చిన్న చిన్న విప్లవ పార్టీలను కూడా కలుపుకుపోవాలని నిర్ణయించారు. దీనికోసం "లెఫ్ట్ కన్సాలిడేషన్ కమిటీ" (LCC) ని ఏర్పాటు చేశారు.

ఇందులో చేరమని కింది పార్టీలను ఆహ్వానించారు: 1. కాంగ్రెస్ సోషలిస్ట్ పార్టీ (జైప్రకాష్ నారాయణ్, రామ్ మనోహర్ లోహియా). 2. కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (CPI). 3. రాయ్ ఇస్ట్ పార్టీ (ఎం.ఎన్. రాయ్ అనుచరులు). 4. కిసాన్ సభ.

మొదట్లో అందరూ సుభాష్ కు మద్దతు ఇచ్చారు. కానీ, రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభమయ్యాక, రష్యా వైఖరి మారడంతో కమ్యూనిస్టులు, మరియు నెహ్రూ ప్రభావంతో సోషలిస్టులు సుభాష్ కు దూరమయ్యారు. చివరకు సుభాష్ ఒంటరి పోరాటం చేయాల్సి వచ్చింది. కానీ ఆయన అధైర్యపడలేదు. "ఒక్కడినైనా సరే, ముందుకు సాగుతాను" అని నినదించారు.

5. కాంగ్రెస్ హైకమాండ్ తో ప్రత్యక్ష యుద్ధం

ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ స్థాపన గాంధీజీకి, నెహ్రూకి, పటేల్ కి అస్సలు నచ్చలేదు. ఇది కాంగ్రెస్ క్రమశిక్షణను దెబ్బతీస్తోందని వారు భావించారు.

జులై 9 నిరసన: కాంగ్రెస్ హైకమాండ్ తీసుకున్న కొన్ని నిర్ణయాలకు వ్యతిరేకంగా, 1939 జులై 9న దేశవ్యాప్తంగా నిరసన దినం పాటించాలని సుభాష్ పిలుపునిచ్చారు. * కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడు బాబు రాజేంద్ర ప్రసాద్ సుభాష్ ను హెచ్చరించారు: "మీరు ఈ నిరసన చేపడితే, తీవ్ర పరిణామాలు ఉంటాయి." * కానీ సుభాష్ వెనక్కి తగ్గలేదు. "నిజం చెప్పడానికి, అన్యాయాన్ని ఎదిరించడానికి పరిణామాల గురించి ఆలోచించను" అని బదులిచ్చారు.

సుభాష్ పై బహిష్కరణ వేటు: సుభాష్ ఆ నిరసనను విజయవంతంగా నిర్వహించారు. దీనిని క్రమశిక్షణా రాహిత్యంగా పరిగణించిన కాంగ్రెస్ వర్కింగ్ కమిటీ, 1939 ఆగస్టులో ఒక సంచలన నిర్ణయం తీసుకుంది: 1. సుభాష్ చంద్రబోస్ ను బెంగాల్ ప్రొవిన్షియల్ కాంగ్రెస్ కమిటీ (BPCC) అధ్యక్ష పదవి నుండి తొలగించారు. 2. రాబోయే మూడు సంవత్సరాల పాటు కాంగ్రెస్ లో ఏ ఎన్నికైన పదవిని చేపట్టకుండా ఆయనపై నిషేధం (Ban) విధించారు.

ఇది సుభాష్ కు ఒక రకంగా మేలే చేసింది. ఆయనకు కాంగ్రెస్ నియమావళి అనే సంకెళ్లు తెగిపోయాయి. ఇక ఆయన పూర్తిగా స్వతంత్రుడు. ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ ను ఒక పూర్తి స్థాయి స్వతంత్ర రాజకీయ పార్టీగా మార్చడానికి ఇది దోహదపడింది.

6. నాగ్‌పూర్ కాన్ఫరెన్స్ (1940) - "అధికారం ప్రజలకే"

1940 జూన్ లో నాగ్‌పూర్ లో జరిగిన రెండవ ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ కాన్ఫరెన్స్ పార్టీ చరిత్రలో ఒక మైలురాయి. అప్పటికే రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం మొదలైంది. బ్రిటిష్ వారు కష్టాల్లో ఉన్నారు.

ఈ సమావేశంలో సుభాష్ "అధికారం మొత్తం భారత ప్రజలకే" (All Power to the Indian People) అనే నినాదాన్ని ఇచ్చారు. * ఆయన ఒక "తాత్కాలిక జాతీయ ప్రభుత్వం" (Provisional National Government) ఏర్పాటు చేయాలని ప్రతిపాదించారు. * ఇదే ఆలోచన తర్వాత ఆయన సింగపూర్ లో "ఆజాద్ హింద్ ప్రభుత్వం" స్థాపించడానికి బీజం వేసింది.

ఆయన ప్రసంగిస్తూ:

"బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యం ఇప్పుడు ఒక మునిగిపోతున్న నౌక. మనం దానిని రక్షించాల్సిన అవసరం లేదు. దానికి మనమే చివరి పోటు పొడవాలి. మన స్వాతంత్రాన్ని ఎవరూ ప్లేట్ లో పెట్టి ఇవ్వరు, మనమే లాక్కోవాలి."

7. హాల్‌వెల్ మాన్యుమెంట్ సత్యాగ్రహం (చివరి పోరాటం)

సుభాష్ ఇండియాలో ఉన్నప్పుడు ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ ఆధ్వర్యంలో చేసిన చివరి మరియు అతిపెద్ద పోరాటం "హాల్‌వెల్ మాన్యుమెంట్ సత్యాగ్రహం".

ఏమిటిది? కలకత్తా నడిబొడ్డున డల్హౌసీ స్క్వేర్ లో "హాల్‌వెల్ మాన్యుమెంట్" అనే ఒక స్మారక చిహ్నం ఉండేది. ఇది సిరాజుద్దౌలా కాలంలో జరిగిన "చీకటి గది ఉదంతం" (Black Hole Tragedy) పేరుతో బ్రిటిష్ వారు కట్టుకథలు అల్లి, భారతీయులను, ముస్లిం నవాబులను కించపరుస్తూ కట్టిన కట్టడం. ఇది బానిసత్వానికి చిహ్నంగా ఉంది, దీనిని పగులగొట్టాలి అని సుభాష్ నిర్ణయించారు.

హిందూ-ముస్లిం ఐక్యత: ఈ ఉద్యమం ద్వారా సుభాష్ అద్భుతమైన వ్యూహాన్ని అమలు చేశారు. బెంగాల్ లోని ముస్లిం యువతను, హిందూ యువతను ఏకం చేశారు. సిరాజుద్దౌలాను అవమానించిన చిహ్నాన్ని తొలగించడానికి ముస్లింలు కూడా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ తో చేతులు కలిపారు.

అరెస్ట్: పరిస్థితి అదుపు తప్పుతుందని భయపడిన బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం, సత్యాగ్రహం మొదలుకాక ముందే 1940 జూలై 2న సుభాష్ చంద్రబోస్ ను అరెస్ట్ చేసి ప్రెసిడెన్సీ జైలుకు తరలించింది.

ఇదే సుభాష్ చంద్రబోస్ భారతదేశంలో చివరిసారిగా అరెస్టవ్వడం. అక్కడి నుండే ఆయన ఆమరణ నిరాహార దీక్ష చేయడం, గృహ నిర్బంధంలోకి వెళ్లడం, ఆపై దేశం దాటి వెళ్లడం జరిగాయి.

8. సుభాష్ లేని ఫార్వర్డ్ బ్లాక్

సుభాష్ 1941లో రహస్యంగా దేశం విడిచి వెళ్ళిపోయిన తర్వాత, ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ పరిస్థితి ఏమైంది? * బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం పార్టీని 1942లో చట్టవిరుద్ధమైన సంస్థగా (Illegal Organization) ప్రకటించింది. * పార్టీ ఆఫీసులన్నింటినీ సీల్ చేశారు. నాయకులను జైల్లో పెట్టారు. * అయినప్పటికీ, ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ కార్యకర్తలు భూగర్భంలో (Underground) ఉంటూ, క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో కీలక పాత్ర పోషించారు. * నేతాజీ జర్మనీ, జపాన్ నుండి రేడియోలో ఇచ్చే సందేశాలను రహస్యంగా రికార్డు చేసి, కరపత్రాల రూపంలో దేశమంతా పంచేవారు. * "నేతాజీ వస్తున్నారు.. సిద్ధంగా ఉండండి" అని ప్రజల్లో ఆశను సజీవంగా ఉంచారు.

చరిత్రలో స్థానం

ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ స్థాపన నేతాజీ జీవితంలో ఒక కీలక మలుపు. * ఇది ఆయనను కేవలం ఒక "కాంగ్రెస్ నాయకుడి" స్థాయి నుండి, ఒక స్వతంత్ర "విప్లవ నాయకుడి" స్థాయికి పెంచింది. * గాంధీజీ నీడ నుండి బయటకు వచ్చి, తనదైన సొంత మార్గాన్ని (Own Path) ఏర్పరచుకోవడానికి ఇది వేదికగా నిలిచింది. * ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ లేకపోతే, సుభాష్ కు దేశవ్యాప్తంగా ఇంతటి నెట్‌వర్క్ ఉండేది కాదు. ఆ నెట్‌వర్క్ లేకపోతే ఆయన దేశం దాటి వెళ్లడం సాధ్యమయ్యేది కాదు.

నేటికీ "ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్" ఒక రాజకీయ పార్టీగా కొనసాగుతోంది. కానీ 1939-1940 కాలంలో సుభాష్ చంద్రబోస్ నాయకత్వంలో అది సృష్టించిన ప్రభంజనం, చూపించిన తెగువ భారత చరిత్రలో సువర్ణాక్షరాలతో లిఖించదగినది. అది ఒక పార్టీ కాదు, అది బానిస సంకెళ్లను తెంచుకోవడానికి రగిలించిన ఒక "విప్లవ జ్వాల".

9. ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ - సిద్ధాంతం (Ideology)

ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ యొక్క సిద్ధాంతం చాలా విలక్షణమైనది. దీనిని సుభాష్ "సామ్యవాదం" (Samyavada) అని పిలిచేవారు. ఇది కమ్యూనిజం మరియు నేషనలిజం కలయిక. 1. సోషలిజం: దేశ సంపద ప్రజలందరికీ చెందాలి. పేదరికం పోవాలి. 2. జాతీయవాదం: భారతీయ సంస్కృతికి, విలువలకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి. రష్యానో, చైనానో గుడ్డిగా కాపీ కొట్టకూడదు. 3. బలమైన కేంద్రం: దేశం అభివృద్ధి చెందాలంటే, మొదట్లో కొన్ని సంవత్సరాలు ఒక బలమైన కేంద్ర ప్రభుత్వం (Strong Central Government) ఉండాలి, అది నియంతృత్వ పోకడలో ఉన్నా సరే, దేశాన్ని గాడిలో పెట్టాలి.

##గృహ నిర్బంధం మరియు మహా నిష్క్రమణ (The Great Escape - 1941)

ప్రపంచ చరిత్రలో అనేక జైలు నుండి తప్పించుకున్న సంఘటనలు (Prison Escapes) ఉన్నాయి. కానీ, ఒక దేశపు అత్యున్నత నాయకుడు, ప్రపంచంలోనే అత్యంత పటిష్టమైన నిఘా వ్యవస్థ (British Intelligence) కలిగిన బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యపు కళ్లుగప్పి, తన సొంత ఇంటి నుండే మాయమై, ఖండాలు దాటి వెళ్లడం అనేది ఒక్క సుభాష్ చంద్రబోస్ విషయంలోనే జరిగింది.

1. నేపథ్యం: ప్రెసిడెన్సీ జైలు మరియు నిరాహార దీక్ష

1940 జూలై 2న 'హాల్‌వెల్ మాన్యుమెంట్' తొలగింపు ఉద్యమం నేపథ్యంలో సుభాష్ చంద్రబోస్‌ను బ్రిటిష్ పోలీసులు అరెస్ట్ చేసి కలకత్తాలోని ప్రెసిడెన్సీ జైలు (Presidency Jail) లో బంధించారు.

సుభాష్ ఆలోచన: రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తీవ్రరూపం దాల్చుతోంది. ఈ సమయంలో తాను జైలు గోడల మధ్య మగ్గిపోతే దేశానికి ఏమీ చేయలేనని సుభాష్ భావించారు. ఎలాగైనా బయటకు రావాలి. అప్పుడే ఆయన ఒక సాహసోపేతమైన నిర్ణయం తీసుకున్నారు.

ఆమరణ నిరాహార దీక్ష (Fast unto Death): 1940 నవంబర్ 29న, సుభాష్ జైలు సూపరింటెండెంట్ కు ఒక లేఖ రాశారు.

"నా విడుదల కోసం నేను ఆమరణ నిరాహార దీక్ష చేస్తున్నాను. ప్రభుత్వం నన్ను విడుదల చేస్తుందా లేక నా శవాన్ని బయటకు పంపుతుందా అనేది మీ ఇష్టం."

దీక్ష ప్రారంభించిన కొన్ని రోజులకే ఆయన ఆరోగ్యం క్షీణించింది. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం భయపడింది. ఒకవేళ సుభాష్ జైల్లో మరణిస్తే, దేశం మొత్తం అగ్నిగుండంలా మారుతుందని, కలకత్తాలో శాంతిభద్రతలు అదుపు తప్పేవని గవర్నర్ భావించాడు.

విడుదల - కానీ నిర్బంధం: గత్యంతరం లేక, 1940 డిసెంబర్ 5న బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఆయనను జైలు నుండి విడుదల చేసింది. కానీ ఆయనను పూర్తిగా వదిలిపెట్టలేదు. కలకత్తాలోని ఎల్గిన్ రోడ్ (Elgin Road) లో ఉన్న ఆయన సొంత ఇంట్లోనే గృహ నిర్బంధం (House Arrest) విధించింది.

2. ఎల్గిన్ రోడ్ - పటిష్టమైన పహారా

సుభాష్ ఇంటి చుట్టూ ఉన్న భద్రత సామాన్యమైనది కాదు. * ఇంటి ముందు, వెనుక 24 గంటలు సాయుధ పోలీసులు ఉండేవారు. * మొత్తం 62 మంది కానిస్టేబుళ్లు, 24 మంది సీఐడీ (CID) ఆఫీసర్లు షిఫ్టుల వారీగా కాపలా కాసేవారు. * ఇంట్లోకి ఎవరు వెళ్తున్నారు, ఎవరు వస్తున్నారు అనేది రిజిస్టర్ లో రాసేవారు. * సుభాష్ బెడ్ రూమ్ కిటికీ వైపు కూడా పోలీసుల కన్ను ఉండేది.

ఇంతటి భద్రత నడుమ, ఒక చీమ కూడా వారికి తెలియకుండా బయటకు వెళ్లలేదు. అలాంటిది సుభాష్ ఎలా తప్పించుకున్నారు?

3. ఆపరేషన్ మాయాజాలం (The Psychological Game)

సుభాష్ చంద్రబోస్ కేవలం ధైర్యవంతుడే కాదు, గొప్ప వ్యూహకర్త కూడా. తప్పించుకోవడానికి ముందు ఆయన పోలీసులను మానసికంగా బోల్తా కొట్టించారు.

1. ఏకాంతం: ఇంటికి రాగానే, తాను తీవ్ర అనారోగ్యంతో ఉన్నానని, ఎవరినీ కలవనని ప్రకటించారు. తన గదికి అడ్డంగా పరదాలు (Curtains) వేయించారు.
2. ఆధ్యాత్మికత: తాను ఇక రాజకీయాలు వదిలేసి, సన్యాసం తీసుకుంటున్నానని, గదిలో పూజలు, ధ్యానం చేసుకుంటానని పుకారు పుట్టించారు.
3. గడ్డం పెంచడం: ప్రతిరోజూ షేవింగ్ చేసుకునే అలవాటున్న సుభాష్, షేవింగ్ మానేసి పొడవాటి గడ్డం పెంచారు. ఇది ఆయన మారువేషానికి పనికొస్తుందని ఎవరికీ తెలియదు.
4. ఆహారం: తన గదిలోకి కేవలం తన మేనకోడలు ఇళా (Ila), మేనల్లుడు శిశిర్ (Sisir) తప్ప మరెవరూ రాకూడదని చెప్పారు. మిగిలిన కుటుంబ సభ్యులకు కూడా ఆయన గదిలోకి ప్రవేశం లేదు.

పోలీసులు మెల్లగా రిలాక్స్ అయ్యారు. "బోస్ బాబు సన్యాసి అయిపోయారులే, మంచం మీద నుండి కదలలేకపోతున్నారు" అని నమ్మారు.

4. రహస్య ప్రణాళిక - భాగస్వాములు

సుభాష్ తన ప్లాన్ ను తన అన్నయ్య కుమారుడు (శరత్ చంద్రబోస్ కొడుకు) శిశిర్ కుమార్ బోస్ (Sisir Kumar Bose) కు మాత్రమే చెప్పారు. అప్పుడు శిశిర్ వయసు 20 ఏళ్లు, మెడికల్ స్టూడెంట్.

మారువేషం: సుభాష్ ఒక ఉత్తర భారతీయ ముస్లిం ఇన్సూరెన్స్ ఏజెంట్ గా వేషం మార్చుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నారు. * పేరు: మహ్మద్ జియావుద్దీన్ (Muhammad Ziauddin). * వృత్తి: ట్రావెలింగ్ ఇన్‌స్పెక్టర్, 'ది ఎంపైర్ ఆఫ్ ఇండియా లైఫ్ అస్యూరెన్స్ కంపెనీ'. * దుస్తులు: పొడవాటి షేర్వానీ (Sherwani), తలపాగా (Fez Cap), వదులుగా ఉండే పైజామా.

శిశిర్ రహస్యంగా ధర్మతల వీధిలోని దుకాణాల నుండి ఈ బట్టలు కొనుగోలు చేశారు. విసిటింగ్ కార్డులు కూడా ప్రింట్ చేయించారు.

5. ఆ చారిత్రాత్మక రాత్రి (జనవరి 16-17, 1941)

తప్పించుకోవడానికి ముహూర్తం ఖరారైంది. జనవరి 16వ తేదీ అర్ధరాత్రి. ఆ రోజు సాయంత్రం శిశిర్ బోస్ తన కారు 'వాండరర్' (German Wanderer W24), దీని రిజిస్ట్రేషన్ నంబర్ BLA 7169, ను సిద్ధం చేశారు.

అర్ధరాత్రి 1:35 గంటలు: * ఇంటిలోని అందరూ నిద్రపోయారు. బయట పోలీసులు చలికి వణికిపోతూ కునుకు తీస్తున్నారు. * సుభాష్ చంద్రబోస్ 'జియావుద్దీన్' వేషంలో గది నుండి బయటకు వచ్చారు. * శిశిర్ డ్రైవింగ్ సీట్లో కూర్చున్నారు. సుభాష్ వెనుక సీట్లో దాక్కున్నారు. * కారు నిశబ్దంగా గేటు దాటింది. గేటు శబ్దం రాకుండా ఉండటానికి ముందే దానికి నూనె రాశారు. * పోలీసులు కారును గమనించారు కానీ, అది శిశిర్ కారు అని, అర్ధరాత్రి ఏదో పని మీద వెళ్తున్నాడని భావించి ఆపలేదు.

అలా ఆ కారు కలకత్తా వీధుల గుండా హౌరా బ్రిడ్జ్ దాటి, గ్రాండ్ ట్రంక్ రోడ్ (GT Road) మీదకు దూసుకెళ్లింది.

6. గోమోహ్ స్టేషన్ - చివరి వీడ్కోలు

సుభాష్ ప్లాన్ ప్రకారం హౌరా స్టేషన్ లో ఎక్కకూడదు (అక్కడ CID ఉంటుంది). కలకత్తాకు దూరంగా ఉన్న ధన్‌బాద్ దగ్గరి గోమోహ్ (Gomoh) రైల్వే స్టేషన్ కు వెళ్లాలి.

రాత్రంతా ప్రయాణం. దాదాపు 300 కిలోమీటర్లు. ఉదయం వెలుతురు వచ్చేసరికి వారు గోమోహ్ సమీపంలోని కొండల్లో దాక్కున్నారు. రాత్రి కాగానే స్టేషన్ కు వెళ్లారు.

Kalka Mail: ఢిల్లీ వెళ్లే 'కల్కా మెయిల్' (Kalka Mail) రైలు స్టేషన్ కు వచ్చింది. సుభాష్ తన మేనల్లుడు శిశిర్ కు వీడ్కోలు చెప్పారు. "వెళ్లిరా శిశిర్.. నేను ఎక్కడికి వెళ్తున్నానో ఎవరికీ చెప్పకు" అని చెప్పి చీకట్లో కలిసిపోయారు. రైలు ఎక్కి ఫస్ట్ క్లాస్ కూపేలో కూర్చున్నారు.

(ఈ రోజు ఆ స్టేషన్ కు 'నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ గోమోహ్ స్టేషన్' అని పేరు పెట్టారు)

7. పెషావర్ ప్రయాణం - అజ్ఞాతవాసి

రైలులో సుభాష్ ఎవరితోనూ మాట్లాడలేదు. తోటి ప్రయాణికులు ఆయనను నిజంగానే ఒక ముస్లిం ఇన్సూరెన్స్ ఏజెంట్ అని నమ్మారు. జనవరి 19న ఢిల్లీలో రైలు మారి, ఫ్రాంటియర్ మెయిల్ (Frontier Mail) ఎక్కి పెషావర్ (ప్రస్తుత పాకిస్థాన్) చేరుకున్నారు.

అక్కడ ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ సభ్యుడు మియాన్ అక్బర్ షా ఆయనకు స్వాగతం పలికారు. సుభాష్ ను రహస్యంగా ఒక హోటల్ లో ఉంచారు.

కొత్త వేషం - మూగవాడు: ఇప్పుడు సుభాష్ 'జియావుద్దీన్' వేషం నుండి, ఒక పఠాన్ (Pathan) వేషంలోకి మారారు. కానీ ఆయనకు ఆ ప్రాంతపు 'పష్తో' భాష రాదు. అందుకే, తాను చెవిటి మరియు మూగవాడు (Deaf and Mute) అని నటించాలని నిర్ణయించుకున్నారు. ఆయనకు రక్షణగా భగత్ రామ్ తల్వార్ (Bhagat Ram Talwar) అనే విప్లవకారుడు 'రహమత్ ఖాన్' పేరుతో తోడుగా వెళ్లాడు. సుభాష్ పేరు ఇప్పుడు 'జియావుద్దీన్' (చెవిటి-మూగ పఠాన్).

8. అఫ్ఘనిస్తాన్ లో అగచాట్లు (కాబూల్)

పెషావర్ నుండి కాబూల్ (అఫ్ఘనిస్తాన్) వెళ్లడం అంత సులభం కాదు. బ్రిటిష్ పాలనలో ఉన్న గిరిజన ప్రాంతాలను దాటాలి. * సుభాష్, భగత్ రామ్ కాలినడకన, గాడిదల మీద, ట్రక్కుల్లో ప్రయాణిస్తూ, ఎముకలు కొరికే చలిని తట్టుకుంటూ కాబూల్ చేరుకున్నారు.

కాబూల్ లో కష్టాలు: కాబూల్ లో వీరు రష్యా ఎంబసీని సంప్రదించి, మాస్కో వెళ్లడానికి అనుమతి కోరారు. కానీ రష్యా అధికారులు వారిని అనుమానించి సహాయం నిరాకరించారు. * చేతిలో డబ్బులు అయిపోయాయి. తినడానికి తిండి లేదు. * ఒక సత్రంలో (Serai) బస చేశారు. గదిలో ఎలుకలు, పురుగులు. * అక్కడ ఒక ఆఫ్ఘన్ గూఢచారికి వీరిపై అనుమానం వచ్చింది. అతనికి లంచం ఇవ్వడానికి సుభాష్ తన చేతి వాచీని అమ్మాల్సి వచ్చింది.

చివరికి, ఉత్తమ్ చంద్ మల్హోత్రా అనే భారతీయ వ్యాపారి (కాబూల్ లో రేడియో షాపు నడిపేవాడు) వీరికి ఆశ్రయం ఇచ్చాడు.

9. ఒర్లాండో మజోట్టా (Orlando Mazzotta) - కొత్త అవతారం

రష్యా నిరాకరించడంతో, సుభాష్ ఇటాలియన్ ఎంబసీ (Italian Embassy) ని ఆశ్రయించారు. వారు సహాయం చేయడానికి ఒప్పుకున్నారు. * ఇటాలియన్ రాయబారి, సుభాష్ కు ఒక నకిలీ పాస్‌పోర్ట్ సృష్టించారు. * అందులో సుభాష్ పేరు: సిగ్నోర్ ఒర్లాండో మజోట్టా (Signor Orlando Mazzotta). * హోదా: ఇటాలియన్ దౌత్యవేత్త (Diplomat). * ఇప్పుడు గడ్డం గీసేసి, సూటు వేసుకుని యూరోపియన్ లా మారారు.

10. రష్యా మీదుగా బెర్లిన్ (Germany)

1941 మార్చి 18న సుభాష్ కాబూల్ నుండి బయలుదేరారు. 1. కారులో రష్యా సరిహద్దు దాటారు. 2. అక్కడి నుండి రైలులో మాస్కో (Moscow) చేరుకున్నారు. 3. మాస్కో నుండి విమానంలో బెర్లిన్ (Berlin - Germany) బయలుదేరారు.

1941 ఏప్రిల్ 2: సుభాష్ చంద్రబోస్ జర్మనీ రాజధాని బెర్లిన్ లో అడుగుపెట్టారు. ఆనాడు బ్రిటిష్ వారి ప్రధాన శత్రువు జర్మనీ. శత్రువుకు శత్రువు మిత్రుడు అనే సూత్రంతో ఆయన అక్కడికి వెళ్లారు.

11. ఇండియాలో ఏం జరిగింది? (The Aftermath)

సుభాష్ తప్పించుకున్న విషయం 10 రోజుల పాటు ఎవరికీ తెలియలేదు. * ఇంట్లో సుభాష్ గదిలో నుండి శిశిర్, ఇళా గారు ఖాళీ ప్లేట్లను బయటకు తెచ్చేవారు. "సుభాష్ బాబు భోజనం చేశారు" అని అందరినీ నమ్మించేవారు. * జనవరి 26న కోర్టులో సుభాష్ హాజరు కావాలి. ఆ రోజు పోలీసులు ఇంటికి వచ్చారు. గదిలోకి వెళ్లి చూస్తే ఖాళీ మంచం కనిపించింది. * బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి గుండె ఆగినంత పనైంది. * "బోస్ మాయమయ్యాడు!" అనే వార్త ప్రపంచమంతా దావానలంలా వ్యాపించింది. * బ్రిటిష్ గూఢచారులు దేశమంతా వెతికారు. సరిహద్దులు మూసేశారు. కానీ అప్పటికే ఆ పులి బోను దాటి చాలా దూరం వెళ్లిపోయింది.

కొన్ని నెలల తర్వాత, 1941 నవంబర్ లో బెర్లిన్ రేడియో నుండి సుభాష్ గొంతు వినిపించింది:

"నేను సుభాష్ చంద్రబోస్ ను మాట్లాడుతున్నాను. నేను క్షేమంగా ఉన్నాను. నన్ను బంధించి ఉంచగల శక్తి ఈ ప్రపంచంలో ఏ సామ్రాజ్యానికీ లేదు."

ఆ మాటలు విని భారతదేశం పులకించిపోయింది.

ఒక అద్భుత ఘట్టం

సుభాష్ చంద్రబోస్ గృహ నిర్బంధం నుండి తప్పించుకోవడం అనేది కేవలం స్వేచ్ఛ కోసం చేసిన పలాయనం కాదు. అది భారత స్వాతంత్ర పోరాటాన్ని తదుపరి దశకు (ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్) తీసుకువెళ్లడానికి వేసిన తొలి అడుగు.

• ఒక ఇన్సూరెన్స్ ఏజెంట్ గా (జియావుద్దీన్),
• ఒక మూగ పఠాన్ గా,
• ఒక ఇటాలియన్ ఆఫీసర్ గా (ఒర్లాండో మజోట్టా)..

ఇన్ని రూపాలు మారుస్తూ, మృత్యువు అంచుల దాకా వెళ్లి ఆయన చేసిన ఈ సాహస యాత్ర, చరిత్రలో "ది గ్రేట్ ఎస్కేప్" గా చిరస్థాయిగా నిలిచిపోయింది.

##ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ (INA) నాయకత్వం - "చలో ఢిల్లీ"

భారత స్వాతంత్ర పోరాటం కేవలం అహింసా మార్గంలోనే సాగలేదు. దానికి రక్తాన్ని, చెమటను, త్యాగాన్ని జోడించి, బ్రిటిష్ వారి గుండెల్లో భయం పుట్టించిన మహా సైన్యం "ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్" (Indian National Army). ఆ సైన్యానికి ఊపిరి పోసి, దానికి నాయకత్వం వహించిన అధినేత నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్.

1. సాహసోపేతమైన జలంతర్గామి ప్రయాణం (The Perilous Submarine Voyage)

1943 నాటికి ఐరోపాలో జర్మనీ పరిస్థితి బలహీనపడటం మొదలైంది. అదే సమయంలో ఆసియాలో జపాన్ విజయాలు సాధిస్తోంది. భారతదేశానికి స్వాతంత్రం రావాలంటే, తూర్పు ఆసియా (East Asia) నుండి దాడి చేయడమే సరైన మార్గమని సుభాష్ భావించారు. కానీ జర్మనీ నుండి జపాన్ వెళ్లడం ఎలా? సముద్రం నిండా బ్రిటిష్ నౌకలే ఉన్నాయి.

చరిత్రలో అరుదైన ఆపరేషన్: ఇది ప్రపంచ యుద్ధ చరిత్రలోనే ఒక అరుదైన ఘట్టం. ఒక దేశపు నాయకుడు, యుద్ధం జరుగుతుండగా ఒక జలంతర్గామి (Submarine) నుండి మరొక జలంతర్గామిలోకి నడిసముద్రంలో మారడం ఇదే తొలిసారి, బహుశా చివరిసారి.

• ప్రయాణం ప్రారంభం: 1943 ఫిబ్రవరి 8న, సుభాష్ మరియు ఆయన సహాయకుడు అబిద్ హసన్, జర్మనీలోని కీల్ (Kiel) రేవు నుండి U-180 అనే జర్మన్ సబ్ మెరైన్ లో బయలుదేరారు.
• నడి సముద్రంలో: సుమారు 90 రోజులు సముద్రం అడుగున ప్రయాణించి, ఆఫ్రికాలోని మడగాస్కర్ (Madagascar) తీరానికి చేరుకున్నారు. సముద్రం అల్లకల్లోలంగా ఉంది.
• బదిలీ: అక్కడ జపాన్ కు చెందిన I-29 అనే జలంతర్గామి వారి కోసం వేచి ఉంది. రబ్బరు పడవలో, ప్రాణాలకు తెగించి, సుభాష్ ఆ సబ్ మెరైన్ లోకి మారారు.
• జపాన్ రాక: చివరికి 1943 జూన్ 13న సుభాష్ టోక్యో చేరుకున్నారు.
  
  

2. రాష్ బిహారీ బోస్ - నాయకత్వ బదిలీ (Passing the Baton)

టోక్యోలో జపాన్ ప్రధానమంత్రి జనరల్ టోజో (General Tojo) ను సుభాష్ కలిశారు. సుభాష్ వ్యక్తిత్వానికి, ధైర్యానికి ముగ్ధుడైన టోజో, భారత స్వాతంత్రానికి పూర్తి సహకారం అందిస్తానని మాటిచ్చారు.

అప్పటికే జపాన్ ఆధ్వర్యంలో సింగపూర్, మలేషియా ఉన్నాయి. అక్కడ రాష్ బిహారీ బోస్ (Rash Behari Bose) అనే వృద్ధ విప్లవకారుడు "ఇండియన్ ఇండిపెండెన్స్ లీగ్" (IIL) ను నడుపుతున్నారు. బ్రిటిష్ సైన్యంలో పనిచేసి, జపాన్ కు యుద్ధ ఖైదీలుగా (POWs) చిక్కిన భారతీయ సైనికులను ఏకం చేసి ఆయన ఒక చిన్న సైన్యాన్ని (INA - మొదటి దశ) ఏర్పాటు చేశారు. కానీ దానికి సరైన నాయకత్వం లేక అది బలహీనపడింది.

సింగపూర్ సభ (జూలై 4, 1943): సుభాష్ సింగపూర్ రాగానే వాతావరణం మారిపోయింది. కాథే సినిమా హాల్ (Cathay Cinema Hall) లో జరిగిన భారీ బహిరంగ సభలో రాష్ బిహారీ బోస్ మైక్ పట్టుకుని ఇలా ప్రకటించారు:

"నేను వృద్ధుడిని అయ్యాను. ఈ బరువైన బాధ్యతను మోయగలిగే సమర్థుడు వచ్చాడు. ఆయనే సుభాష్ చంద్రబోస్. నేటి నుండి ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ కు ఆయనే సుప్రీం కమాండర్."

అక్కడ ఉన్న వేలాది మంది సైనికులు, ప్రజలు "నేతాజీ జిందాబాద్" అని నినదించారు. అప్పటి నుండి సుభాష్ చంద్రబోస్ అందరికీ "నేతాజీ" (గౌరవనీయ నాయకుడు) అయ్యారు.

3. ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ పునర్నిర్మాణం

సుభాష్ నాయకత్వం చేపట్టగానే INA రూపురేఖలు మారిపోయాయి. అది కేవలం యుద్ధ ఖైదీల సమూహం కాదు, అది ఒక విప్లవ సైన్యం.

Total Mobilization (సంపూర్ణ సమీకరణ): సుభాష్ ఆసియాలోని భారతీయులకు పిలుపునిచ్చారు. * "ప్రతి ఇంటి నుండి ఒకరు సైన్యంలో చేరాలి." * "మీ సంపదను, బంగారాన్ని దేశం కోసం ఇవ్వండి." * ఆయన మాటలకు స్పందించి పేదలు తమ కూలి డబ్బులు, మహిళలు తమ మంగళ సూత్రాలు సైతం విరాళంగా ఇచ్చారు. ఒక ముస్లిం వ్యాపారి (హబీబ్ సాహెబ్) తన కోటి రూపాయల ఆస్తిని మొత్తం నేతాజీ పాదాల చెంత ఉంచారు.

సైనిక విభాగాలు (Brigades): నేతాజీ సైన్యాన్ని చాలా పకడ్బందీగా విభజించారు. వాటికి గొప్ప నాయకుల పేర్లు పెట్టారు: 1. గాంధీ బ్రిగేడ్ 2. నెహ్రూ బ్రిగేడ్ 3. ఆజాద్ బ్రిగేడ్ 4. సుభాష్ బ్రిగేడ్ (ఇది అత్యంత శక్తివంతమైన దళం)

4. ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి రెజిమెంట్ - మహిళా శక్తి

ప్రపంచ చరిత్రలో అది ఒక అరుదైన విషయం. 1943లోనే నేతాజీ మహిళల కోసం ఒక ప్రత్యేకమైన యుద్ధ విభాగాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. దానికి "రాణి ఆఫ్ ఝాన్సీ రెజిమెంట్" అని పేరు పెట్టారు.

• దీనికి నాయకత్వం వహించింది కెప్టెన్ లక్ష్మీ సెహగల్ (Captain Lakshmi Sahgal). ఆమె వృత్తి రీత్యా డాక్టర్.
• "మహిళలు కేవలం నర్సులుగా సేవ చేస్తే సరిపోదు, తుపాకీ పట్టి యుద్ధం చేయాలి" అని నేతాజీ చెప్పారు.
• చీరలు కట్టుకున్న సాధారణ గృహిణులు, యువతులు సైనిక దుస్తులు ధరించి, బరువైన తుపాకులు మోస్తూ, అడవుల్లో కఠోరమైన శిక్షణ తీసుకున్నారు. ఇది బ్రిటిష్ వారిని నివ్వెరపరిచింది.
  
  

5. తాత్కాలిక ప్రభుత్వం ఏర్పాటు (Provisional Government)

1943 అక్టోబర్ 21న సింగపూర్ లో నేతాజీ ఒక చారిత్రాత్మక ప్రకటన చేశారు. "ఆజాద్ హింద్ ప్రభుత్వం" (Arzi Hukumat-e-Azad Hind) అనే స్వతంత్ర భారత తాత్కాలిక ప్రభుత్వాన్ని స్థాపించారు.

• దీనికి నేతాజీనే ప్రధానమంత్రి, రక్షణ మంత్రి మరియు విదేశాంగ మంత్రి.
• ఈ ప్రభుత్వాన్ని జపాన్, జర్మనీ, ఇటలీ, థాయిలాండ్, బర్మా వంటి 9 దేశాలు అధికారికంగా గుర్తించాయి.
• ఈ ప్రభుత్వానికి సొంత కరెన్సీ, పోస్టల్ స్టాంపులు, సివిల్ కోడ్, మరియు జాతీయ జెండా ఉన్నాయి.
• బ్రిటిష్ వారిపై ఈ ప్రభుత్వం అధికారికంగా "యుద్ధం" ప్రకటించింది.
  
  

6. అండమాన్ నికోబార్ - తొలి స్వతంత్ర భూభాగం

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో జపాన్, బ్రిటిష్ వారి నుండి అండమాన్ నికోబార్ దీవులను స్వాధీనం చేసుకుంది. నేతాజీ కోరిక మేరకు జపాన్ ఈ దీవులను ఆజాద్ హింద్ ప్రభుత్వానికి అప్పగించింది.

1943 డిసెంబర్ 30: నేతాజీ అండమాన్ లోని పోర్ట్ బ్లేర్ లో భారత త్రివర్ణ పతాకాన్ని ఎగురవేశారు. బ్రిటిష్ పాలనలో ఉన్న భారత భూభాగంలో, స్వేచ్ఛా పతాకం ఎగిరిన మొదటి ప్రాంతం ఇదే. * నేతాజీ ఈ దీవులకు పేర్లు మార్చారు: * అండమాన్ -> షహీద్ ద్వీప్ (అమరవీరుల దీవి) * నికోబార్ -> స్వరాజ్ ద్వీప్ (స్వాతంత్ర దీవి)

7. "చలో ఢిల్లీ" - రణ నినాదం

సింగపూర్ నుండి బర్మా (ప్రస్తుత మయన్మార్) రాజధాని రంగూన్ కు INA ప్రధాన కార్యాలయం మారింది. అక్కడ నేతాజీ సైనికుల్లో రక్తం మరిగేలా ప్రసంగించారు.

"తుమ్ ముఝే ఖూన్ దో, మై తుమ్హే ఆజాదీ దూంగా!" (నాకు రక్తాన్ని ఇవ్వండి, మీకు స్వాతంత్రాన్ని ఇస్తాను!)

"చలో ఢిల్లీ!" (ఢిల్లీకి పదండి!) - మన గమ్యం ఎర్రకోట. అక్కడ మన జెండా ఎగురవేసే వరకు విశ్రమించకూడదు.

ఈ నినాదాలతో దాదాపు 50,000 మంది సైనికులు (INA Soldiers) బ్రిటిష్ వారితో తలపడటానికి భారత సరిహద్దుల వైపు కదిలారు.

8. ఇంఫాల్ మరియు కోహిమా యుద్ధాలు (1944) - శిఖరాగ్ర పోరాటం

1944 మార్చిలో ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్, జపాన్ సైన్యంతో కలిసి భారత గడ్డపై అడుగుపెట్టింది. * మణిపూర్ లోని మొయిరాంగ్ (Moirang) అనే చోట కల్నల్ షౌకత్ మాలిక్ నేతృత్వంలో INA త్రివర్ణ పతాకాన్ని ఎగురవేసింది (ఏప్రిల్ 14, 1944). ఇది INA సాధించిన అతిపెద్ద విజయం. * వారు అక్కడి నుండి ఇంఫాల్ (Imphal) మరియు కోహిమా (Kohima) వైపు దూసుకెళ్లారు. * మరోవైపు చిట్టగాంగ్ (ప్రస్తుత బంగ్లాదేశ్) సరిహద్దుల్లో కూడా పోరాటం సాగింది.

ప్రతికూల పరిస్థితులు: INA సైనికులు అద్భుతమైన ధైర్యాన్ని ప్రదర్శించినప్పటికీ, ప్రకృతి మరియు పరిస్థితులు వారికి వ్యతిరేకంగా మారాయి. 1. రుతుపవనాలు (Monsoon): భారీ వర్షాల వల్ల రవాణా నిలిచిపోయింది. బురదలో కూరుకుపోయి సైనికులు ముందుకు వెళ్లలేకపోయారు. 2. వ్యాధులు: మలేరియా, డీసెంట్రీ వంటి వ్యాధులు సైనికులను దెబ్బతీశాయి. మందులు లేవు. 3. సప్లై ఆగిపోవడం: అమెరికా వైమానిక దాడుల వల్ల జపాన్ బలహీనపడింది. వారు INA కు ఇవ్వాల్సిన ఆహారం, ఆయుధాలు ఆపేశారు. సైనికులు గడ్డి, ఆకులు తింటూ యుద్ధం చేశారు.

9. ఓటమి మరియు వెనకడుగు (The Retreat)

1945 నాటికి యుద్ధం మలుపు తిరిగింది. అమెరికా జపాన్ పై అణుబాంబులు (Hiroshima, Nagasaki) వేయడంతో, 1945 ఆగస్టు 15న జపాన్ లొంగిపోయింది.

జపాన్ మద్దతు లేకపోవడంతో, ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ కూడా వెనక్కి తగ్గాల్సి వచ్చింది. ఇది నేతాజీకి అత్యంత బాధాకరమైన క్షణం. తన సైనికులు కళ్ల ముందే చనిపోవడం, లొంగిపోవడం ఆయన తట్టుకోలేకపోయారు.

ఆయన తన సైనికులకు చివరి సందేశం ఇచ్చారు:

"ఈ తాత్కాలిక ఓటమికి కుంగిపోకండి. భారతదేశాన్ని బానిసత్వంలో ఉంచగల శక్తి ఈ భూమ్మీద ఏదీ లేదు. త్వరలోనే భారత్ స్వేచ్ఛను పొందుతుంది. జై హింద్!"

10. ఎర్రకోట విచారణ (Red Fort Trials) - ఓడినా గెలిచిన INA

యుద్ధంలో INA ఓడిపోయి ఉండవచ్చు. కానీ, రాజకీయంగా అది సాధించిన విజయం అద్భుతం. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం పట్టుబడిన INA అధికారులను (ప్రేమ్ కుమార్ సెహగల్, గురుబక్ష సింగ్ ధిల్లాన్, షానవాజ్ ఖాన్) దేశద్రోహులుగా విచారించడానికి ఢిల్లీలోని ఎర్రకోట (Red Fort) లో కోర్టు పెట్టింది.

దీని ఫలితం ఊహించని విధంగా ఉంది: * దేశం మొత్తం భగ్గుమంది. "INA సైనికులు దేశద్రోహులు కాదు, దేశభక్తులు" అని ప్రజలు రోడ్ల మీదకు వచ్చారు. * కాంగ్రెస్, ముస్లిం లీగ్, హిందూ మహాసభ - అన్ని పార్టీలు ఏకమై INA కు మద్దతు ఇచ్చాయి. * బ్రిటిష్ ఇండియన్ ఆర్మీ (British Indian Army) మరియు నేవీ (Navy) లోని భారతీయ సైనికుల్లో తిరుగుబాటు మొదలైంది (రాయల్ ఇండియన్ నేవీ తిరుగుబాటు - 1946).

బ్రిటిష్ వారికి అర్థమైంది.. "నేతాజీ రగిలించిన నిప్పు ఇక ఆరదు. సైన్యం కూడా మనకు ఎదురు తిరిగింది. ఇక మనం ఇక్కడ ఉండలేం." అలా, ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ తన సైనిక చర్య ద్వారా కాకపోయినా, తన త్యాగం ద్వారా భారతదేశానికి స్వాతంత్రాన్ని దగ్గర చేసింది.

నేతాజీ నాయకత్వ పటిమ

ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ చరిత్రను గమనిస్తే నేతాజీలోని అద్భుతమైన నాయకత్వ లక్షణాలు (Leadership Qualities) కనిపిస్తాయి: 1. లౌకికవాదం (Secularism): హిందువులు, ముస్లింలు, సిక్కులు, క్రైస్తవులు - అందరూ INA లో ఒకే కంచంలో తిన్నారు, ఒకే గూటిలో పడుకున్నారు. అక్కడ మతం లేదు, "భారతీయుడు" అనే కులం మాత్రమే ఉంది. 2. సమ్మిళితత్వం (Inclusivity): మహిళలకు తుపాకులు ఇచ్చి యుద్ధంలోకి దించిన ఘనత ఆయనది. 3. ప్రేరణ (Motivation): తిండి లేకపోయినా, గడ్డి తింటూ కూడా సైనికులు "నేతాజీ" కోసం ప్రాణాలిచ్చారంటే, ఆయన వారిపై వేసిన ముద్ర ఎంతటిదో అర్థం చేసుకోవచ్చు.

ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ కేవలం ఒక సైన్యం కాదు.. అది భారత ఆత్మగౌరవానికి ప్రతీక!

##ఝాన్సీ రాణి రెజిమెంట్: ఆడబిడ్డలు అలుపెరుగని పోరాటం

ప్రపంచ చరిత్రలో మహిళలు యుద్ధాల్లో పాల్గొనడం కొత్తేమీ కాదు. కానీ, ఒక వ్యవస్థీకృత సైన్యంగా ఏర్పడి, పురుషులతో సమానంగా శిక్షణ పొంది, ఆధునిక ఆయుధాలతో ఒక సామ్రాజ్యాన్ని ఎదిరించిన మొట్టమొదటి ఆసియా మహిళా సైనిక దళం "ఝాన్సీ రాణి రెజిమెంట్".

ఇది కేవలం ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ (INA) లో ఒక భాగం మాత్రమే కాదు; ఇది భారతీయ మహిళా శక్తికి, వారి త్యాగానికి, మరియు స్వాతంత్ర కాంక్షకు నిలువెత్తు నిదర్శనం. వంటింటి నుండి వచ్చిన సామాన్య మహిళలు, రణరంగంలో వీరనారులుగా ఎలా మారారు? ఆ అద్భుత ప్రస్థానాన్ని సవివరంగా తెలుసుకుందాం.

1. నేతాజీ సంకల్పం - ఒక విప్లవాత్మక ఆలోచన

1943లో నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ సింగపూర్ వచ్చినప్పుడు, ఆయన ఆలోచనలు చాలా స్పష్టంగా ఉన్నాయి. "స్వాతంత్రం అనేది కేవలం పురుషుల బాధ్యత కాదు. దేశ జనాభాలో సగం ఉన్న మహిళలు కూడా ఈ యజ్ఞంలో పాలుపంచుకోవాలి" అని ఆయన నమ్మారు.

ఆనాటి సామాజిక పరిస్థితులు: అప్పట్లో భారతీయ మహిళలు చాలా సంప్రదాయబద్ధంగా ఉండేవారు. పరాయి మగవారి ముందు రావడానికి కూడా సంకోచించేవారు. అలాంటిది, వారి చేతికి తుపాకీ ఇవ్వాలనే ఆలోచన చాలా మందికి పిచ్చిగా అనిపించింది. జపాన్ సైన్యాధికారులు కూడా నేతాజీ ఆలోచనను చూసి నవ్వారు. "మహిళలు యుద్ధం చేస్తారా? అసాధ్యం" అన్నారు.

కానీ నేతాజీ వెనక్కి తగ్గలేదు.

"బ్రిటిష్ వారు మన చేతిలో ఓడిపోవాలంటే, మన దేశంలోని ప్రతి శక్తిని వినియోగించాలి. ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి లాంటి వీరవనితలు పుట్టిన గడ్డ మనది. నా చెల్లెళ్లు తుపాకులు పడితే బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యం వణికిపోతుంది" అని ఆయన గట్టిగా చెప్పారు.

2. కెప్టెన్ లక్ష్మీ సెహగల్ - నాయకత్వం

నేతాజీ పిలుపు వినగానే, సింగపూర్ లో డాక్టర్ గా ప్రాక్టీస్ చేస్తున్న ఒక యువ వైద్యురాలు ఆయనను కలవడానికి వచ్చారు. ఆమే డాక్టర్ లక్ష్మీ స్వామినాథన్ (తర్వాత లక్ష్మీ సెహగల్).

తొలి సమావేశం: నేతాజీ ఆమెతో చాలా సేపు చర్చించారు. "నేను ఒక మహిళా సైన్యాన్ని (Death-defying Regiment) తయారు చేయాలనుకుంటున్నాను. దానికి నాయకత్వం వహించే ధైర్యం మీకుందా?" అని అడిగారు. డాక్టర్ లక్ష్మీ ఒక్క క్షణం కూడా ఆలోచించకుండా "జై హింద్! నేను సిద్ధం" అని బదులిచ్చారు.

మరుసటి రోజే ఆమె తన క్లినిక్ మూసివేశారు. ఖరీదైన చీరలు వదిలేసి, ఖాకీ యూనిఫామ్ ధరించారు. అలా ఆమె "కెప్టెన్ లక్ష్మీ" గా చరిత్రలో నిలిచిపోయారు.

3. సింగపూర్ ర్యాలీ - సంచలన పిలుపు (జూలై 12, 1943)

1943 జూలై 12న సింగపూర్ లో జరిగిన భారీ బహిరంగ సభలో నేతాజీ మహిళలను ఉద్దేశించి ప్రసంగించారు.

"నాకు కావాల్సింది డబ్బు కాదు, మందుగుండు సామగ్రి కాదు. నాకు ధైర్యవంతులైన మహిళలు కావాలి. 1857లో ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి కత్తి పట్టి బ్రిటిష్ వారి గుండెల్లో నిద్రపోయింది. ఈరోజు మనకు వేలమంది లక్ష్మీబాయిలు కావాలి. ఈ రెజిమెంట్ కు నేను ఆమె పేరే పెడుతున్నాను."

స్పందన: ఆ ప్రసంగం ముగిసేసరికి వేలాది మంది మహిళలు స్టేజ్ మీదకు ఎగబడ్డారు. * చేతికి ఉన్న గాజులు, మెడలోని బంగారు గొలుసులు తీసి నేతాజీ కాళ్ల దగ్గర రాశులుగా పోశారు. * చదువుకున్న యువతులు, రబ్బరు తోటల్లో పనిచేసే పేద మహిళలు, గృహిణులు.. అందరూ "మమ్మల్ని సైన్యంలో చేర్చుకోండి" అని క్యూ కట్టారు. * కొందరు మహిళలు తమ రక్తాన్ని ధారగా పోసి, ఆ రక్తంతో అప్లికేషన్ ఫారమ్స్ మీద సంతకాలు చేశారు.

4. శిక్షణ - కఠోరమైన తర్ఫీదు (Training Camp)

1943 అక్టోబర్ 22న సింగపూర్ లో తొలి శిక్షణా శిబిరం ప్రారంభమైంది. ఇందులో సుమారు 1500 మంది మహిళలు చేరారు (తర్వాత వీరి సంఖ్య పెరిగింది).

దినచర్య (Routine): వీరికి ఇచ్చిన శిక్షణ పురుష సైనికుల కంటే ఏమాత్రం తక్కువ కాదు. * ఉదయం 6 గంటలకు: పిటి (Physical Training), డ్రిల్. * ఆయుధ శిక్షణ: 303 రైఫిల్స్, మెషిన్ గన్స్, స్టెన్ గన్స్, మరియు చేతి బాంబులు (Hand Grenades) ఎలా వాడాలో నేర్పించారు. * బేయొనెట్ చార్జ్ (Bayonet Charge): తుపాకీ ముందు కత్తి పెట్టి శత్రువును ఎలా పొడవాలనే విద్యలో వీరు ఆరితేరారు. * రూపురేఖలు: పొడవాటి జుట్టును కత్తిరించుకున్నారు (Bob cut). చీరలకు బదులు ప్యాంట్, షర్ట్, బూట్లు, తలపాగా (Cap) ధరించారు.

జపాన్ సైనికులు వీరిని చూసి ఆశ్చర్యపోయేవారు. "భారతీయ మహిళల్లో ఇంతటి తెగువ దాగి ఉందా?" అని ముక్కున వేలేసుకున్నారు.

5. నర్సింగ్ కాదు - యుద్ధమే (Combat, not Care)

ప్రపంచ యుద్ధాల్లో సాధారణంగా మహిళలను నర్సులుగా (Nurses) లేదా వంటవారిగా తీసుకుంటారు. కానీ నేతాజీ ఆంక్షలు చాలా కఠినంగా ఉండేవి. "మీరు ఇక్కడికి వచ్చింది గాయపడ్డవారికి సేవ చేయడానికి కాదు. గాయపరుస్తున్న శత్రువును చంపడానికి" అని ఆయన చెప్పేవారు.

అయితే, ఝాన్సీ రాణి రెజిమెంట్ లో ప్రత్యేకంగా ఒక నర్సింగ్ విభాగాన్ని కూడా ఏర్పాటు చేశారు. చంద్రవదన, బేలా దత్తా వంటి వారు ఇందులో ముఖ్య పాత్ర పోషించారు. కానీ ప్రతి నర్సు కూడా తుపాకీ కాల్చడం నేర్చుకోవాల్సిందే. ఆత్మరక్షణ కోసం అది తప్పనిసరి.

6. బర్మా సరిహద్దుకు పయనం (Move to Burma)

శిక్షణ పూర్తయ్యాక, 1944లో ఈ రెజిమెంట్ ను యుద్ధ క్షేత్రానికి దగ్గరగా ఉన్న బర్మా (మయన్మార్) రాజధాని రంగూన్ (Rangoon) కు తరలించారు.

• రంగూన్ లో వీరి కోసం ప్రత్యేక బ్యారక్స్ ఏర్పాటు చేశారు.
• అక్కడ కూడా వీరు రాత్రింబవళ్లు శిక్షణ తీసుకున్నారు.
• నేతాజీ తరచుగా ఈ క్యాంప్ ను సందర్శించేవారు. ఆయనను చూడగానే మహిళా సైనికులు "నేతాజీ జిందాబాద్" అంటూ చేసే నినాదాలు ఆకాశాన్ని తాకేవి.

నేతాజీ వారిని సొంత బిడ్డల్లా చూసుకునేవారు. వారి భద్రత విషయంలో ఆయన చాలా జాగ్రత్తగా ఉండేవారు. ఏ ఒక్క మహిళా సైనికురాలికి అపాయం జరిగినా తట్టుకోలేనని చెప్పేవారు.

7. ఇంఫాల్ యుద్ధం మరియు గెరిల్లా పోరాటం

1944లో INA ఇంఫాల్ వైపు దాడి చేసినప్పుడు, ఝాన్సీ రాణి రెజిమెంట్ లోని ఒక దళాన్ని సరిహద్దుకు పంపారు. * మే 1945లో బ్రిటిష్ సైన్యం తిరిగి దాడి చేయడం మొదలుపెట్టింది. * ఆకాశం నుండి బాంబుల వర్షం కురుస్తోంది. జపాన్ సైన్యం వెనక్కి వెళ్లిపోయింది. * కానీ ఝాన్సీ రెజిమెంట్ మహిళలు భయపడలేదు. అడవుల్లో దాక్కుని, గెరిల్లా పద్ధతిలో (Guerrilla Warfare) బ్రిటిష్ కాన్వాయ్ లపై దాడులు చేశారు.

మానవ కవచాలు: ఒకానొక దశలో నేతాజీ ప్రాణాలకు ముప్పు వాటిల్లినప్పుడు, ఝాన్సీ రెజిమెంట్ మహిళలు ఆయన చుట్టూ ఒక రక్షణ వలయంలా (Human Shield) ఏర్పడ్డారు. "మా ప్రాణాలు పోయినా పర్లేదు, మా నేతాజీని తాకనివ్వం" అని వారు తుపాకులు ఎక్కుపెట్టి నిలబడ్డారు. ఆ దృశ్యం చూసి నేతాజీ కంటతడి పెట్టారు.

8. చారిత్రాత్మక సంఘటనలు (Anecdotes)

సంఘటన 1: ఆత్మహత్య లేఖలు మొదట్లో నేతాజీ వారిని నేరుగా యుద్ధంలోకి (Front line) పంపడానికి నిరాకరించారు. అప్పుడు సావిత్రి బాయి, జానకి వంటి కొందరు యువతులు తమ రక్తంతో ఒక లేఖ (Petition) రాసి నేతాజీకి పంపారు. "మాకు యుద్ధంలోకి వెళ్ళే అవకాశం ఇవ్వకపోతే, మేము ఆత్మహత్య చేసుకుంటాం" అని రాశారు. వారి పట్టుదలను చూసి నేతాజీ తల వంచక తప్పలేదు.

సంఘటన 2: రాత్రి ప్రయాణాలు రంగూన్ నుండి బ్యాంకాక్ కు వెనక్కి వచ్చేటప్పుడు (Retreat), వారు రాత్రిళ్లు నడవాల్సి వచ్చేది. కాళ్లలో బొబ్బలు వచ్చినా, ఆకలి వేస్తున్నా, వారు ఒక్క మాట కూడా మాట్లాడలేదు. చాలా మంది మహిళా సైనికులు తమ రేషన్ ఆహారాన్ని నేతాజీకి ఇచ్చేవారు. "మీరు బతకాలి, అప్పుడే దేశం బతుకుతుంది" అనేవారు.

9. రెజిమెంట్ రద్దు - కన్నీటి వీడ్కోలు

1945 ఆగస్టులో జపాన్ లొంగిపోయిన తర్వాత, ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ పరిస్థితి విషమంగా మారింది. బ్రిటిష్ వారు రంగూన్ ను ఆక్రమించుకుంటున్నారు. నేతాజీకి తెలుసు, బ్రిటిష్ సైన్యం చేతిలో ఈ మహిళా సైనికులు చిక్కితే వారికి అవమానాలు తప్పవని.

అందుకే, బరువెక్కిన గుండెతో ఆయన ఝాన్సీ రాణి రెజిమెంట్ ను రద్దు చేశారు (Disbanded). * వారిని సురక్షితంగా వారి ఇళ్లకు (సింగపూర్, మలేషియా) చేర్చడానికి ఏర్పాట్లు చేశారు. * ఆయన ప్రతి సైనికురాలికి ఒక లేఖ ఇచ్చారు. అందులో "మీరు భారతదేశపు నిజమైన కుమార్తెలు. మీ త్యాగం వృధా పోదు" అని రాశారు. * సైనికులు ఏడుస్తూ, "మమ్మల్ని వదిలి వెళ్లకండి నేతాజీ, మీతోనే చనిపోతాం" అని బతిమాలారు. కానీ ఆయన వారి భవిష్యత్తు కోసం వారిని వెనక్కి పంపారు.

10. వారసత్వం (Legacy) - వారు సాధించింది ఏమిటి?

ఝాన్సీ రాణి రెజిమెంట్ యుద్ధంలో గెలిచి ఎర్రకోట మీద జెండా ఎగురవేయలేకపోయి ఉండవచ్చు. కానీ, వారు సామాజికంగా మరియు మానసికంగా సాధించిన విజయం అసాధారణమైనది.

1. లింగ వివక్షపై విజయం: "ఆడవారు అబలలు కాదు, సబలలు" అని ప్రపంచానికి నిరూపించారు.
2. భవిష్యత్ తరాలకు స్ఫూర్తి: స్వాతంత్రం వచ్చిన తర్వాత భారత సైన్యంలో, పోలీసు శాఖలో మహిళలు చేరడానికి ఝాన్సీ రెజిమెంట్ ఒక బలమైన పునాది వేసింది.
3. కెప్టెన్ లక్ష్మీ మాటల్లో: "మాకు నేతాజీ ఇచ్చిన ఆత్మవిశ్వాసం ఎంతటిదంటే, మేం తుపాకులు వదిలేసిన తర్వాత కూడా, జీవితంలో ఏ కష్టాన్నైనా ఎదుర్కోగలమని నమ్మాం."
   
   

11. ముఖ్యమైన వ్యక్తులు (Key Figures)

ఈ రెజిమెంట్ లో కేవలం కెప్టెన్ లక్ష్మీ మాత్రమే కాదు, ఎందరో వీరనారులు ఉన్నారు: * జానకి ఆతి నహప్పన్ (Janaky Athi Nahappan): మలేషియా నుండి వచ్చి చేరిన ధీరవనిత. తర్వాత INA చరిత్రను గ్రంథస్తం చేశారు. * రసమ్మ భూపాలన్ (Rasammah Bhupalan): వీరోచితంగా పోరాడిన మరో నాయకురాలు. * మానవతి ఆర్య: రెజిమెంట్ లో సెక్రటరీగా పనిచేశారు.

##నేతాజీ ప్రసిద్ధ నినాదాలు: మాటలే మందుగుండుగా మారిన వేళ

ప్రపంచ చరిత్రలో ఎందరో నాయకులు ఉన్నారు. కానీ, కేవలం తన మాటలతో చనిపోవడానికి సిద్ధంగా ఉన్న సైన్యాన్ని తయారుచేసిన నాయకులు చాలా అరుదు. అలాంటి అరుదైన నాయకుడు నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్.

ఆయన కంఠం నుండి వచ్చిన ప్రతి మాట ఒక తూటాలా పేలింది. ఆయన ఇచ్చిన నినాదాలు నిద్రపోతున్న జాతిని మేల్కొలిపాయి. బానిసత్వపు చీకటిలో మగ్గుతున్న భారతీయులకు ఆయన మాటలు వెయ్యి వోల్టుల విద్యుత్ శక్తిని ఇచ్చాయి. ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ సైనికులు ఆకలిని, అలసటను మరిచిపోయి యుద్ధం చేయడానికి కారణం నేతాజీ ఇచ్చిన ఆ పిలుపులే.

ఈ అధ్యాయంలో నేతాజీ ఇచ్చిన ప్రసిద్ధ నినాదాలు, వాటి వెనుక ఉన్న సందర్భం, మరియు వాటి అంతరార్థాన్ని సవివరంగా తెలుసుకుందాం.

1. "జై హింద్" (Jai Hind) - జాతిని ఏకం చేసిన మంత్రం

ఈరోజు మనం పాఠశాలల్లో, పోలీస్ స్టేషన్లలో, సైన్యంలో, చివరకు స్వాతంత్ర దినోత్సవం నాడు ఎర్రకోటపై ప్రధాని ప్రసంగం చివరలో వాడే పదం "జై హింద్". ఈ పదాన్ని మనకు పరిచయం చేసింది నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్.

పుట్టుక వెనుక కథ: ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ (INA) ఏర్పడిన కొత్తలో సైనికులు ఒకరినొకరు పలకరించుకోవడానికి ఇబ్బంది పడేవారు. * హిందువులు "రామ్ రామ్" లేదా "నమస్తే" అనేవారు. * ముస్లింలు "సలామ్ వాలేకుమ్" అనేవారు. * సిక్కులు "సత్ శ్రీ అకాల్" అనేవారు. ఈ మతపరమైన పదాలు సైన్యంలో విభజన రేఖలు గీస్తున్నాయని నేతాజీ గమనించారు. మనమందరం భారతీయులం, మనకు ఒకే పలకరింపు ఉండాలి అని ఆయన భావించారు.

అప్పుడు ఆయన కార్యదర్శి అబిద్ హసన్ సఫ్రానీ (Abid Hasan Safrani), "జై హింద్" (భారతదేశానికి విజయం కలుగుగాక) అనే పదాన్ని సూచించారు. నేతాజీకి ఇది బాగా నచ్చింది. * అప్పటి నుండి INA లో ప్రతి సైనికుడు, ఆఫీసర్ "జై హింద్" అని మాత్రమే పలకరించుకోవాలి అని రూల్ పెట్టారు. * ఇది మతాలకు అతీతంగా అందరినీ ఒక్కటి చేసింది. * స్వాతంత్రం వచ్చిన తర్వాత, ఇది భారతదేశపు "జాతీయ నినాదం" (National Slogan) గా మారింది.

2. "నాకు రక్తాన్ని ఇవ్వండి, మీకు స్వాతంత్రాన్ని ఇస్తాను"

(Tum Mujhe Khoon Do, Main Tumhe Azadi Dunga)

భారత స్వాతంత్ర సంగ్రామ చరిత్రలో ఇంతకంటే శక్తివంతమైన నినాదం మరొకటి లేదు. ఇది కేవలం నినాదం కాదు, ఒక రాతపూర్వక ఒప్పందం.

సందర్భం: 1944, జూలై 4వ తేదీ. బర్మా (మయన్మార్) లోని ఒక భారీ ర్యాలీలో నేతాజీ ప్రసంగిస్తున్నారు. అప్పటికే యుద్ధం తీవ్రస్థాయిలో ఉంది. మరింత మంది సైనికులు కావాలి, మరింత త్యాగం కావాలి. అప్పుడు నేతాజీ ఉద్వేగంతో ఇలా అన్నారు:

"స్నేహితులారా! స్వాతంత్రం అనేది అడుక్కుంటే దొరికే భిక్ష కాదు. అది పోరాడి సాధించుకునే హక్కు. స్వేచ్ఛ దేవతకు బలి కావాలి. ఆ బలి మీ ప్రాణాలే. మీ రక్తం చిందించడానికి మీరు సిద్ధమా? మీరు నాకు రక్తాన్ని ఇవ్వండి, నేను మీకు స్వాతంత్రాన్ని ఇస్తాను!"

ప్రభావం: ఈ మాటలు వినగానే అక్కడున్న యువత పిచ్చెక్కిపోయారు. * "మేము సిద్ధం, మేము సిద్ధం" అంటూ వేలాది మంది స్టేజ్ మీదకు దూసుకొచ్చారు. * అక్కడికక్కడే బ్లేడ్లతో వేళ్లు కోసుకుని, ఆ రక్తంతో INA లో చేరుతున్నట్లు పత్రాలపై సంతకాలు చేశారు. * ఈ ఒక్క నినాదం ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ సంఖ్యను రెట్టింపు చేసింది.

3. "చలో ఢిల్లీ" (Chalo Delhi) - అంతిమ లక్ష్యం

నేతాజీకి ఒక స్పష్టమైన గమ్యం ఉంది. అది ఢిల్లీలోని ఎర్రకోట. బ్రిటిష్ వారి జెండా ఎగురుతున్న చోట, భారత త్రివర్ణ పతాకం ఎగురవేయాలి.

అంతరార్థం: సింగపూర్ లో సైన్యాన్ని సమీకరించినప్పుడు, వారి గమ్యం ఎక్కడో చెప్పడానికి ఆయన "చలో ఢిల్లీ" (ఢిల్లీకి పదండి) అనే నినాదాన్ని ఇచ్చారు. * ఇది సైనికులకు దిశా నిర్దేశం (Direction) చేసింది. * ఎన్ని కష్టాలు వచ్చినా, అడవులు దాటాల్సి వచ్చినా, మన ప్రయాణం ఢిల్లీ చేరేదాకా ఆగకూడదు అని ఇది గుర్తుచేసేది. * దురదృష్టవశాత్తు వారు ఢిల్లీ చేరలేకపోయారు, కానీ ఆ నినాదం మాత్రం ప్రతి భారతీయుడి గుండెలో ఢిల్లీని గెలవాలనే కసిని పెంచింది.

4. "ఇత్తెహాద్, ఏతేమాద్, ఖుర్బానీ" (Ittehad, Etemad, Qurbani)

ఇది ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ యొక్క మోటో (Motto) లేదా సిద్ధాంతం. ఉర్దూ భాషలో ఉన్న ఈ మూడు పదాలకు అర్థం చాలా లోతైనది.

1. ఇత్తెహాద్ (Unity - ఐకమత్యం): కులం, మతం, ప్రాంతం అనే తేడాలు లేకుండా భారతీయులందరూ ఒక్కటిగా ఉండాలి.
2. ఏతేమాద్ (Faith - విశ్వాసం): నాయకుడి పట్ల విశ్వాసం, మన గెలుపు పట్ల విశ్వాసం, మరియు భారతదేశ భవిష్యత్తు పట్ల నమ్మకం ఉండాలి.
3. ఖుర్బానీ (Sacrifice - త్యాగం): దేశం కోసం ప్రాణాలనైనా, ఆస్తులనైనా త్యాగం చేయడానికి వెనుకాడకూడదు.

ఈ మూడు పదాలు INA జెండాపై మరియు వారి బ్యాడ్జిలపై ఉండేవి. ఇవి సైనికుల నైతిక ప్రవర్తనకు పునాదిగా నిలిచాయి.

5. "స్వాతంత్రం ఇవ్వబడదు, తీసుకోబడుతుంది"

(Freedom is not given, it is taken)

గాంధీజీ వంటి నాయకులు బ్రిటిష్ వారి హృదయం మారుతుందని, వారు మనకు స్వాతంత్రం ఇస్తారని నమ్మారు. కానీ నేతాజీ సిద్ధాంతం వేరు.

"చరిత్రలో ఏ సామ్రాజ్యవాదీ తన బానిసలకు ప్రేమతో స్వేచ్ఛను ఇచ్చిన దాఖలాలు లేవు. బానిస సంకెళ్లను మనమే బద్దలు కొట్టుకోవాలి. స్వాతంత్రం అనేది వారు ఇచ్చే బహుమతి కాదు, మనం లాక్కునే హక్కు."

ఈ మాటలు యువతలో విప్లవ భావాలను రగిలించాయి. బ్రిటిష్ వారికి వినతి పత్రాలు ఇవ్వడం మానేసి, ఆయుధాలు పట్టేలా చేశాయి.

6. ఇతర శక్తివంతమైన సూక్తులు (Powerful Quotes)

నేతాజీ ప్రసంగాల నుండి సేకరించిన మరికొన్ని అద్భుతమైన వాక్యాలు ఇవి:

• ధైర్యం గురించి:

  "విజయం ఎప్పుడూ ఆశావాదులదే. జీవితంలో రిస్క్ తీసుకోలేని వాడు ఏదీ సాధించలేడు. అతిపెద్ద నేరం అన్యాయాన్ని సహించడం మరియు తప్పుడు విధానాలతో రాజీపడటం."

• త్యాగం గురించి:

  "ఒక ఆలోచన కోసం ఒక వ్యక్తి చనిపోవచ్చు. కానీ ఆ వ్యక్తి మరణం తర్వాత, ఆ ఆలోచన వెయ్యి రెట్లు బలపడి కోట్లాది మందిలో పుడుతుంది." (ఇది ఆయన మరణం తర్వాత నిజమైంది).

• దేశభక్తి గురించి:

  "మాతృభూమి సేవలో ఉన్న ఆనందం మరెందులోనూ లేదు. మన దేశం స్వేచ్ఛ వాయువులు పీల్చుకోవడానికి, మనం మరణించడానికి సిద్ధంగా ఉండాలి."

• యుద్ధం గురించి:

  "సైనికులారా! మీ ఆయుధాలు తుప్పు పట్టనివ్వకండి. మీ రక్తాన్ని చల్లబడనివ్వకండి. మనకు విశ్రాంతి లేదు. ఢిల్లీ ఎర్రకోటపై మన జెండా ఎగిరే వరకు మనకు నిద్ర లేదు."

7. రేడియో ప్రసంగాలు - ఆకాశవాణిలో అగ్ని వర్షం

నేతాజీ ప్రసిద్ధ నినాదాలు ఎక్కువగా ఆయన చేసిన రేడియో ప్రసంగాల ద్వారానే ప్రజల్లోకి వెళ్లాయి. * ఆజాద్ హింద్ రేడియో (జర్మనీ): 1942లో జర్మనీ నుండి మాట్లాడుతూ ఆయన భారతీయులను ఉద్దేశించి ప్రసంగించేవారు. "నేను సుభాష్ చంద్రబోస్ ను మాట్లాడుతున్నాను..." అని రేడియోలో వినగానే భారతదేశంలోని ప్రజలు పనులు మానేసి రేడియోలకు అతుక్కుపోయేవారు. * బ్రిటిష్ వారు ఈ రేడియోను నిషేధించారు (Ban). కానీ ప్రజలు దొంగచాటుగా వినేవారు. ఆయన మాటలు ప్రజలకు అంత ధైర్యాన్ని ఇచ్చేవి.

8. నినాదాల వెనుక ఉన్న మనస్తత్వశాస్త్రం (Psychology)

నేతాజీ ఒక గొప్ప సైకాలజిస్ట్ కూడా. ఆయన ఎంచుకున్న పదాలు ప్రజల మనసులను ఎలా ప్రభావితం చేస్తాయో ఆయనకు బాగా తెలుసు. 1. Direct Action: ఆయన మాటల్లో ఎక్కడా డొంకతిరుగుడు ఉండేది కాదు. "ఇవ్వండి - తీసుకుంటాం", "పదండి - కొడదాం" వంటి సూటి పదాలు వాడేవారు. 2. Emotional Connect: "రక్తం", "త్యాగం", "మాతృభూమి" వంటి పదాలు వాడి ప్రజల భావోద్వేగాలను (Emotions) తట్టిలేపేవారు. 3. Confidence: ఆయన గొంతులో ఉన్న గాంభీర్యం (Base voice) వినేవారికి ఎక్కడలేని నమ్మకాన్ని ఇచ్చేది. "నేతాజీ చెప్పారు అంటే, అది సాధ్యమే" అని వారు నమ్మేవారు.

9. నేటి తరానికి స్ఫూర్తి (Legacy Today)

నేతాజీ భౌతికంగా మన మధ్య లేకపోవచ్చు. కానీ ఆయన ఇచ్చిన నినాదాలు ఇంకా బతికే ఉన్నాయి. * భారత సైన్యం (Indian Army) లో ఇప్పటికీ "జై హింద్" అనేది అధికారిక సెల్యూట్. * యువత ఏదైనా సాధించాలంటే "Give me blood..." అనే కొటేషన్ ను వాడుకుంటారు. * అన్యాయాన్ని ఎదిరించే ప్రతి గొంతుకలో నేతాజీ ఆశయం ప్రతిధ్వనిస్తుంది.

##నేతాజీ మరణం: విమాన ప్రమాదమా? హత్య? లేక అదృశ్యమా? (ఒక వీడని మిస్టరీ)

భారతదేశ చరిత్రలో ఆగష్టు 15, 1947 అత్యంత సంతోషకరమైన రోజు అయితే, ఆగష్టు 18, 1945 అత్యంత విషాదకరమైన మరియు గందరగోళమైన రోజు. ఆ రోజు తైవాన్ (Taihoku) లో జరిగినట్లు చెబుతున్న ఒక విమాన ప్రమాదంలో నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ మరణించారని ప్రపంచానికి ప్రకటించారు.

కానీ, 75 ఏళ్లు దాటినా, ఆ మరణం వెనుక ఉన్న నిజం ఏమిటన్నది ఇంకా ఒక ప్రశ్నార్థకంగానే మిగిలిపోయింది. "నాకు రక్తాన్ని ఇవ్వండి, స్వాతంత్రాన్ని ఇస్తాను" అన్న ఆ సింహం, అడవిలో మాయమైనట్లు ఎలా అదృశ్యమైంది? దీని వెనుక ఉన్న మూడు ప్రధాన సిద్ధాంతాలను (Theories), ప్రభుత్వ విచారణలను ఇక్కడ లోతుగా పరిశీలిద్దాం.

1. అధికారిక కథనం: తైవాన్ విమాన ప్రమాదం (The Official Version)

జపాన్ ప్రభుత్వం మరియు అప్పటి బ్రిటిష్ ఇండియా ప్రభుత్వం ఆమోదించిన అధికారిక కథనం ప్రకారం, నేతాజీ మరణం ఇలా జరిగింది:

నేపథ్యం: 1945 ఆగష్టులో అమెరికా జపాన్ పై అణుబాంబులు వేసింది. ఆగష్టు 15న జపాన్ లొంగిపోయింది. ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ కు జపాన్ మద్దతు ఆగిపోయింది. బ్రిటిష్ వారు నేతాజీని పట్టుకుంటే యుద్ధ నేరస్థుడిగా ఉరితీస్తారని తెలిసిన నేతాజీ, సురక్షిత ప్రాంతానికి వెళ్లాలని నిర్ణయించుకున్నారు. ఆయన గమ్యం రష్యా (Russia). ఎందుకంటే రష్యా బ్రిటిష్ వారికి వ్యతిరేకం కాబట్టి, స్టాలిన్ సహాయం తీసుకోవచ్చని ఆయన భావించారు.

ప్రయాణం (ఆగష్టు 1945): * ఆగష్టు 16: నేతాజీ సింగపూర్ నుండి బ్యాంకాక్ కు, అక్కడి నుండి సైగాన్ (వియత్నాం) కు వచ్చారు. * ఆగష్టు 17: సైగాన్ లో జపాన్ కు చెందిన "శాలీ బాంబర్" (Sally Bomber) అనే చిన్న యుద్ధ విమానం సిద్ధంగా ఉంది. ఇందులో నేతాజీతో పాటు ఆయన నమ్మకస్తుడైన సహాయకుడు హబిబుర్ రెహమాన్ (Habibur Rahman) మరియు జపాన్ అధికారులు ఎక్కారు. * ఆ విమానం సాయంత్రానికి టురాన్ (Tourane) చేరుకుంది. అక్కడ రాత్రి బస చేశారు.

ఆగష్టు 18 - ఆ దుర్దినం: * ఉదయం 5 గంటలకు విమానం టురాన్ నుండి బయలుదేరి, మధ్యాహ్నం సమయానికి తైవాన్ (Formosa) రాజధాని తైహోకు (Taihoku - ప్రస్తుత తైపీ) చేరుకుంది. అక్కడ ఇంధనం నింపుకున్నారు. * మధ్యాహ్నం 2:00 గంటల ప్రాంతంలో విమానం టేకాఫ్ (Takeoff) తీసుకుంది. * విమానం గాల్లోకి లేచిన కొద్ది క్షణాలకే భారీ శబ్దం వచ్చింది. విమానం ఎడమ వైపు ప్రొపెల్లర్ (Propeller) ఊడిపోయింది. * విమానం నియంత్రణ కోల్పోయి, రన్ వే పక్కన ఉన్న మట్టి దిబ్బను ఢీకొట్టింది. వెంటనే మంటలు చెలరేగాయి.

ప్రమాదం తర్వాత: * విమానం ముందు భాగంలో ఉన్న నేతాజీకి పెట్రోల్ అంటుకుని, ఆయన దుస్తులు మంటల్లో చిక్కుకున్నాయి. * సహాయకుడు హబిబుర్ రెహమాన్ మంటలను ఆర్పడానికి ప్రయత్నించారు కానీ అప్పటికే నేతాజీ శరీరం తీవ్రంగా కాలిపోయింది (Third-degree burns). * ఆయనను వెంటనే దగ్గర్లోని "నాన్మోన్ మిలిటరీ హాస్పిటల్" (Nanmon Military Hospital) కు తరలించారు.

చివరి క్షణాలు: డాక్టర్ తనెయోషి యోషిమి (Dr. Taneyoshi Yoshimi) నేతాజీకి చికిత్స చేశారు. కానీ గాయాలు మరీ తీవ్రంగా ఉండటంతో, అదే రోజు రాత్రి (ఆగష్టు 18) 9 గంటల ప్రాంతంలో నేతాజీ తుదిశ్వాస విడిచారని ప్రకటించారు. చనిపోయే ముందు ఆయన చివరి మాటలు:

"నా దేశ ప్రజలకు చెప్పండి, నేను చివరి రక్తపు బొట్టు వరకు స్వాతంత్రం కోసమే పోరాడానని. భారతదేశం త్వరలోనే స్వేచ్ఛ పొందుతుంది."

అంత్యక్రియలు: ఆగష్టు 20న తైహోకులోనే నేతాజీకి అంత్యక్రియలు జరిపారు. ఆ అస్థికలను (Ashes) ఒక బాక్స్ లో పెట్టి జపాన్ రాజధాని టోక్యోలోని "రెంకోజి ఆలయం" (Renkoji Temple) లో భద్రపరిచారు. ఇదీ అధికారికంగా చెప్పబడుతున్న కథ.

2. అనుమానాలు - ప్రశ్నల సుడిగుండం

ఈ ప్రమాద వార్త వినగానే చాలా మంది భారతీయులు, ముఖ్యంగా నేతాజీ కుటుంబ సభ్యులు మరియు గాంధీజీ కూడా దీనిని నమ్మలేదు. ఎందుకు?

1. మృతదేహం ఏది?: నేతాజీ అంతటి నాయకుడు చనిపోతే, ఆయన మృతదేహాన్ని భారతదేశానికి ఎందుకు తీసుకురాలేదు? లేదా కనీసం ఫోటో ఎందుకు తీయలేదు? (ఒక ఫోటో ఉంది కానీ అది పూర్తిగా బ్యాండేజీలతో కప్పబడి ఉంది, గుర్తుపట్టలేనట్లుగా ఉంది).
2. విమాన రికార్డులు: తైవాన్ ప్రభుత్వ రికార్డుల ప్రకారం, ఆగష్టు 18, 1945న ఆ విమానాశ్రయంలో అసలు ఏ విమాన ప్రమాదమే జరగలేదు.
3. సమయం: జపాన్ లొంగిపోతున్న సమయంలో, నేతాజీ అదృశ్యం కావడం అనేది ఒక పక్కా ప్లాన్ ప్రకారం జరిగిందని, ప్రమాదం అనేది ఒక నాటకం అని చాలా మంది అనుమానం.
4. బ్రిటిష్ నిఘా: ప్రమాదం జరిగిన రోజుల తర్వాత కూడా బ్రిటిష్ గూఢచారులు (Intelligence Bureau) నేతాజీని వెతుకుతూనే ఉన్నారు. నెహ్రూకు రాసిన లేఖల్లో "బోస్ ఇంకా బతికే ఉండొచ్చు" అని వారు అనుమానం వ్యక్తం చేశారు.

ఈ అనుమానాల నుండే మిగిలిన రెండు సిద్ధాంతాలు పుట్టుకొచ్చాయి.

3. సిద్ధాంతం - 2: రష్యా పలాయనం (The Russian Angle)

నేతాజీ విమాన ప్రమాదంలో చనిపోలేదు, ఆయన ప్లాన్ ప్రకారం రష్యా (Soviet Union) కు పారిపోయారు అనేది రెండవ బలమైన వాదన.

• లక్ష్యం: నేతాజీకి తెలుసు, బ్రిటిష్ వారిని ఎదిరించగల శక్తి ఒక్క రష్యాకే ఉంది. అందుకే ఆయన మంచూరియా (Manchuria) బోర్డర్ ద్వారా రష్యా వెళ్లాలనుకున్నారు.
• సాక్ష్యాలు: 1946లో లక్ష్మీ సెహగల్ మరియు ఇతర INA అధికారులు మాట్లాడుతూ, "నేతాజీ ప్రమాదానికి ముందే మంచూరియా వైపు వెళ్లారు" అని అనుమానం వ్యక్తం చేశారు.
• స్టాలిన్: రష్యా అధ్యక్షుడు స్టాలిన్, నేతాజీకి ఆశ్రయం ఇచ్చారా లేక బందీగా ఉంచారా అనేది స్పష్టత లేదు.
• సైబీరియా జైలు: కొందరు పరిశోధకులు (ముఖ్యంగా పురుషోత్తమ్ నాగేశ్ ఓక్ వంటి వారు), నేతాజీని స్టాలిన్ సైబీరియాలోని జైలులో (Gulag) బంధించారని, అక్కడే ఆయన 1950లలో చనిపోయారని వాదిస్తారు.
  
  

4. సిద్ధాంతం - 3: గుమ్నామీ బాబా (The Gumnami Baba Mystery)

ఇది అన్నింటికంటే సంచలనాత్మకమైన మరియు ప్రజలు ఎక్కువగా చర్చించుకునే సిద్ధాంతం. నేతాజీ రష్యా నుండి తిరిగి భారతదేశానికి వచ్చి, ఉత్తరప్రదేశ్ లో ఒక సాధువు వేషంలో అజ్ఞాతంగా జీవించారు అనేది ఈ వాదన సారాంశం.

ఎవరీ గుమ్నామీ బాబా? ఉత్తరప్రదేశ్ లోని ఫైజాబాద్ (Faizabad) లో ఒక సాధువు ఉండేవారు. ఆయన్ను స్థానికులు "భగవాన్ జీ" లేదా "గుమ్నామీ బాబా" (పేరు లేని సాధువు) అని పిలిచేవారు. ఆయన 1985లో చనిపోయారు.

పోలికలు మరియు సాక్ష్యాలు: 1. తెర వెనుక: ఈ బాబా ఎప్పుడూ ఎవరికీ ముఖం చూపించేవారు కాదు. కేవలం పరదా (Curtain) వెనుక నుండే మాట్లాడేవారు. ఎవరైనా బలవంతంగా చూడాలని ప్రయత్నిస్తే కోపగించుకునేవారు. 2. గొంతు: ఆయనను కలిసిన కొందరు పాత INA అధికారులు మరియు స్వాతంత్ర సమరయోధులు, బాబా గొంతు అచ్చం నేతాజీ గొంతులాగే ఉందని చెప్పారు. 3. వస్తువులు: 1985లో బాబా చనిపోయాక, ఆయన గదిలో దొరికిన వస్తువులు చూసి అందరూ షాక్ అయ్యారు. అందులో: * నేతాజీ కుటుంబ ఫోటోలు. * జర్మనీకి చెందిన బైనాక్యులర్స్. * విదేశీ సిగరెట్లు, ఖరీదైన రోలెక్స్ వాచ్. * ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ యూనిఫామ్ లు. * అప్పటి రాజకీయ నాయకులు (నెహ్రూ, శాస్త్రి) రాసిన లేఖలు. 4. హ్యాండ్ రైటింగ్: బాబా రాసిన డైరీలలోని చేతిరాతను, నేతాజీ చేతిరాతతో పోల్చి చూసిన నిపుణులు (Handwriting Experts), రెండూ ఒకే వ్యక్తివి అని తేల్చారు.

ఎందుకు దాక్కున్నారు? ఒకవేళ బాబానే నేతాజీ అయితే, ఆయనెందుకు బయటకు రాలేదు? * ఆయనను బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం "యుద్ధ నేరస్థుడు" (War Criminal) గా ప్రకటించింది. బయటకు వస్తే అంతర్జాతీయ చట్టాల ప్రకారం విచారణ జరుగుతుంది. * భారతదేశ క్షేమం కోసమే తాను అజ్ఞాతంలో ఉన్నానని ఆయన తన అనుచరులతో చెప్పేవారట.

5. ప్రభుత్వ విచారణ కమిషన్లు (Inquiry Commissions)

స్వాతంత్రం వచ్చిన తర్వాత ప్రజల ఒత్తిడి మేరకు భారత ప్రభుత్వం నేతాజీ మరణంపై నిజానిజాలు తేల్చడానికి మూడు సార్లు కమిషన్లను వేసింది.

1. షానవాజ్ కమిటీ (1956)

• నియమించింది: జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ప్రభుత్వం.
• సభ్యులు: INA అధికారి షానవాజ్ ఖాన్, నేతాజీ సోదరుడు సురేష్ చంద్రబోస్.
• నివేదిక: తైవాన్ లో జరిగిన విమాన ప్రమాదంలోనే నేతాజీ చనిపోయారని తేల్చింది.
• ట్విస్ట్: నేతాజీ సోదరుడు సురేష్ చంద్రబోస్ ఈ రిపోర్టుతో విభేదించారు. ప్రభుత్వం సాక్ష్యాలను దాచిపెట్టిందని ఆరోపించి, సంతకం చేయడానికి నిరాకరించారు.
  
  

2. ఖోస్లా కమిషన్ (1970)

• నియమించింది: ఇందిరా గాంధీ ప్రభుత్వం.
• జడ్జి: జి.డి. ఖోస్లా.
• నివేదిక: ఇది కూడా షానవాజ్ కమిటీ లాగే, విమాన ప్రమాదం నిజమేనని చెప్పింది. రష్యా కోణాన్ని, గుమ్నామీ బాబా కోణాన్ని కొట్టిపారేసింది. అయితే, ఈ కమిషన్ విచారణ ఏకపక్షంగా సాగిందనే విమర్శలు ఉన్నాయి.
  
  

3. ముఖర్జీ కమిషన్ (1999 - 2005) - ది గేమ్ చేంజర్

ఇది అత్యంత కీలకమైన కమిషన్. * నియమించింది: అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి ప్రభుత్వం. * జడ్జి: రిటైర్డ్ జస్టిస్ మనోజ్ కుమార్ ముఖర్జీ. * పరిశోధన: జస్టిస్ ముఖర్జీ స్వయంగా తైవాన్ వెళ్లారు. అక్కడ ఎయిర్ పోర్ట్ రికార్డులు, హాస్పిటల్ రికార్డులు పరిశీలించారు.

సంచలనాత్మక తీర్పు (2005): జస్టిస్ ముఖర్జీ కమిషన్ 2005లో తన రిపోర్టును ఇచ్చింది. అందులో ఇలా ఉంది: 1. "నేతాజీ విమాన ప్రమాదంలో చనిపోలేదు." 2. ఆగష్టు 18, 1945న తైహోకులో అసలు విమాన ప్రమాదమే జరగలేదు. 3. రెంకోజి ఆలయంలో ఉన్న అస్థికలు (Ashes) నేతాజీవి కావు. అవి "ఇచిరో ఒకురా" అనే జపాన్ సైనికుడివి. 4. నేతాజీ రష్యా వైపు వెళ్లి ఉండవచ్చు.

ప్రభుత్వ స్పందన: దురదృష్టవశాత్తు, అప్పటి మన్మోహన్ సింగ్ (UPA) ప్రభుత్వం ఈ నివేదికను పార్లమెంటులో తిరస్కరించింది (Rejected). దీనికి కారణాలు చెప్పలేదు.

6. రెంకోజి ఆలయం అస్థికలు & DNA టెస్ట్ వివాదం

జపాన్ లోని రెంకోజి ఆలయంలో ఉన్న అస్థికలు నేతాజీవే అని జపాన్ ప్రభుత్వం నమ్ముతోంది. వాటికి DNA టెస్ట్ చేస్తే నిజం బయటపడుతుంది కదా? అని చాలా మంది అడుగుతారు. * కానీ భారత ప్రభుత్వం ఇప్పటివరకు DNA టెస్ట్ కు అనుమతించలేదు. * అస్థికలు బాగా కాలిపోయి బూడిదగా మారాయని, వాటి నుండి DNA తీయడం కష్టమని కొందరు నిపుణులు అంటారు. * మరికొందరు, ఒకవేళ టెస్ట్ నెగటివ్ వస్తే (అవి నేతాజీవి కాదని తేలితే), జపాన్ తో దౌత్య సంబంధాలు దెబ్బతింటాయని ప్రభుత్వం భయపడుతోందని అంటారు.

7. 2016 ఫైల్స్ డీక్లాసిఫికేషన్ (Files Declassification)

నేతాజీ కుటుంబ సభ్యుల పోరాటం ఫలితంగా, 2016లో నరేంద్ర మోదీ ప్రభుత్వం నేతాజీకి సంబంధించిన 100 రహస్య ఫైళ్లను (Classified Files) బహిర్గతం చేసింది.

బయటపడ్డ నిజాలు: ఈ ఫైళ్లలో నేతాజీ ఎలా చనిపోయారనే దానిపై స్పష్టమైన ఆధారాలు లేకపోయినా, ఒక షాకింగ్ విషయం బయటపడింది. * స్వాతంత్రం వచ్చిన తర్వాత, నెహ్రూ హయాంలో దాదాపు 20 ఏళ్ల పాటు (1948 - 1968) భారత గూఢచారి సంస్థ (IB), నేతాజీ కుటుంబ సభ్యులపై నిఘా (Spying) పెట్టింది. * చనిపోయిన వ్యక్తి కుటుంబంపై నిఘా ఎందుకు పెట్టారు? అంటే ప్రభుత్వం కూడా నేతాజీ బతికే ఉన్నారని నమ్మిందా? అనే అనుమానాలకు ఇది బలం చేకూర్చింది.

8. ముగింపు: అమర వీరుడు

నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ మరణం ఒక మిస్టరీ కావచ్చు. ఆయన తైవాన్ మంటల్లో కాలిపోయాడా, సైబీరియా మంచులో గడ్డకట్టాడా, లేక సాధువుగా జీవించి వెళ్ళిపోయాడా అనేది మనం ఎప్పటికీ నిర్ధారించలేకపోవచ్చు.

కానీ ఒక్కటి మాత్రం నిజం. ఆయన భౌతికంగా ఎలా అంతమయ్యారనేది ముఖ్యం కాదు. ఆయన రగిలించిన స్ఫూర్తి ఎలా బతికి ఉందన్నదే ముఖ్యం.

• ఒకవేళ ఆయన విమాన ప్రమాదంలో చనిపోయి ఉంటే - ఆయన దేశం కోసం ప్రాణాలిచ్చిన వీరుడు.
• ఒకవేళ ఆయన అజ్ఞాతంలో బతికి ఉంటే - దేశ క్షేమం కోసం తన ఉనికినే త్యాగం చేసిన రుషి.

ఎలా చూసినా, నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ మరణం లేని మహా నాయకుడు. ఆయన జీవితం ఒక చరిత్ర అయితే, ఆయన మరణం ఒక అంతులేని ఇతిహాసం.

"జై హింద్!"